Shunday qilib, maxsus matematik ta’minot sxemotexnik
darajada analiz qilishda quyidagi bo‘limlardan tashkil topadi:
- (1), (2) oddiy va tugallangan differensial tenglamalami sonli
yechish
uslublari;
- elektron sxema elementlarining matematik modellari va ulami
tashkil qilish uslublari;
- elektron sxemalami modellashtirish uslublari.
Oddiy chiziqli tenglamalami yechish uchun Gause uslublaridan
va ulaming turli ko‘rinishlaridan foydalaniladi.
Elektron sxema matematik modeli o ‘z tarkibiga topologik va
komponentli tenglamalami kiritadi. Komponentli tenglamalar
komponentlarning elektrik xususiyatlarini izohlaydi. Misol qilib
rezistr, kondensator va
induktivlik
tenglamalarini
ko‘rishimiz
mumkin:
UR = I
r
R , IС = С d U c /d t, UL =
LdIL/dt - bu yerda
R,C,L -
qarshilik, sig‘im, induktivlik,
U va
I - kuchlanish tushishi va
komponentdagi tok.
Murakkab komponentlarning modellari bir nechta tengla-
malardan tuzilgan bo‘ladi. Shu modellar yordamida chiziqli va
chiziqli b o ‘lmagan ikki qutbli elementlardan tuzilgan ekvivalent
sxemalami tashkil qilish mumkin.
Loyihalashning funksional-mantiqiy bosqichida REAning tar-
kibidagi
qurilmalarning
funksional
va
prinsipial
sxemalari
loyihalanadi. Radioelektron apparatlarini
loyihalashda bu sxemalar
ishlatilgan mikrosxemalar tarkibini va ular orasidagi bog‘lanishlami
aks ettirishi kerak. Mikrosxemalar o lrtasida kam darajali sxemalar
(mantiqiy ventillar, triggerlar), o ‘rta darajadagi sxemalar va katta
darajadagi sxemalar (registr, hisoblagich, PLM, multipleksorlar)
bo‘lishi mumkin.
Katta integral sxemalami
loyihalashda yaratilayotgan sxema
elementlari bo‘lib, funksional elementlar hisoblanadi (ventil,- i,- ili,
ili-ne, i-ili-ne,
saqlovchi elementlar, triggerlar, anologli sxemalar,
operatsion kuchaytirgichlar va boshqalar). Qurilmalarning funk
sional va prinsipial sxemalarini yaratish, analiz va sintez masalasini
hal qilishni taqozo etadi. Sintez masalasini ikkita sababga ко ra
avtomatik (paketlar) rejimda hal qilib boim aydi:
108
- sintez qilishda bajarilishi kerak bo‘lgan hamma protseduralar
shakllantirilgan emas;
- bir nechta shakllantirilgan sintez protsedurasi uchun sifatli
algoritmlar topilmagan.
K o‘pgina sintez algoritmlari uchun sintez
qilinayotgan obyektlar
murakkabligi oshib ketishi bilan mashina vaqti xarajati oshib ketadi.
Bunday algoritmlar faqat real bloklaming oddiy fragmentlarini
sintez qilish uchun ishlatiladi. Ulardan foydalanish uchun oldindan
bu bloklami yoki ular bajaradigan funksiyalami shu oddiy
fragmentlar uchun dekompozitsiya qilish kerak b oiad i. Sintez
masalasini avtomatlashtirilgan holda bajarilsa, loyihalanilayotgan
apparaturaning loyihalash vaqti, uning hajmini oshib ketishi hiso
biga, q o id a bajarishga qaraganda 2-3 marta oshib ketishi kuzatiladi.
Bu esa funksional va prinsipial sxemalarni
sintez qilishda ALS
lardagi uslub va algoritmlardan cheklangan holda foydalanish
mumkinligini ko‘rsatadi.
FMLning kompyuterlarda yechiladigan asosiy masalasi zamo
naviy ALS lar yordamida analiz masalasini hal qilishdan iboratdir.
Analiz qilishdagi
bosh masala taklif qilingan sxema variantini
sifatini baholashdan iborat. Bu baholash ko‘p
qadamli boMishi
mumkin. Birinchi navbatda sxemani, signallaming ushlanishlami
e ’tiborga
olmasdan
berilgan
fimksiya
asosida,
cheklangan
elementlar bazasi va turli destabilizatsiya qiluvchi faktorlar asosida
tekshirish kerak bo‘ladi. Bunday tekshirish
kam mashina vaqti sarf
qilinib, sintez qilishdagi xatoliklami aniqlash imkonini beradi.
Xatoliklami tuzatilgandan so‘ng analiz masalasini davom ettirish
mumkin, ya’ni blokning to ‘laroq modelidan foydalanish mumkin.
Masalan: elementdagi ushlanishlami hisobiga oluvchi yoki turli
faktorlarga ta ’sir ko‘rsatuvchi modellar. Bunday analiz signallaming
kritik ahvolini va boshqa uzilishlami sabablarini sinxron va asinxron
sxemalar uchun ko‘rsatish imkonini beradi.
Analiz bir qancha variantlami taqqoslab, ulaming ichidan eng
yaxshisini, masalan tezlik pozitsiyasiga qarab aniqlash bo‘lsa, analiz
asosida sxemalarni sintez qilish masalasi ham hal qilinadi.
Funksional sxemani loyihalash protsedurasi ketma-ketligi 5.9-
rasmda ko‘rsatilgan. Rasmdan ko‘rinib
turibdiki, sxemani to ‘la
sintez qilish, formal sintez qilish, analiz qilish va sxemaga analiz
109
asosida o ‘zgartirishlar kiritishdan iborat. Funksional sxemani analiz
qilish ko‘p bosqichli bo‘lishi mumkin. Dastlabki bosqichlardagi
formal bo‘lmagan sintez qilish interatsiyasida analiz uchun oddiyroq
modellardan foydalanilsa, keyingi interatsiyalarda murakkabroq
modellardan foydalaniladi. Bunday holda
formal sintezni bajarish
loyihalashni boshlang‘ich interatsiyalarida amalga oshiriladi.
Sintez protsedurasidagi operatsiyalar loyihalovchilar tomonidan
amalga oshirilsa, analiz uchun kompyuterdan foydalanish kerak
bo‘ladi. Zamonaviy ALS larda FML bosqichni amalga oshiruvchi
qism sistemalar, algoritmlar va amaliy dasturlar paketlari tashkil
qilingan.
