O‘ta o‘tkazuvchanlik to‘g‘risida tushuncha. Noan'anaviy energiya




Download 130 Kb.
bet2/5
Sana24.11.2023
Hajmi130 Kb.
#104432
1   2   3   4   5
Bog'liq
GAZLARDA ELEKTR TOKI. METALLAR, YARIM O`TKAZGICHLAR VA ELEKTROLITLARDA ELEKTR O`TKAZUVCHANLIKNING HARORATGA BOG`LIQLIGI

O‘ta o‘tkazuvchanlik to‘g‘risida tushuncha. Noan'anaviy energiya manbalari.
An'anaviy va noan'anaviy energiya manbalari o'rtasidagi farq quyida keltirilgan:

  1. An'anaviy energiya manbalari, nomidan ko'rinib turibdiki, butun dunyodagi qadimgi asrlardan beri keng qo'llaniladigan manbalar. Aksincha, noan'anaviy energiya manbalari evolyutsiyasi yaqin o'tmishda amalga oshirilgan va shu vaqtdan beri mashhurlikka erishgan energiya manbalari sifatida tavsiflanadi.

  2. An'anaviy energiya manbalari tabiatan cheklangan va ularning shakllanishi million yillar davom etishi sababli, ular bir kun charchab qolishlari mumkin. Aksincha, noan'anaviy energiya manbalari atrof-muhitda mo'l-ko'l bo'lgan va osongina qayta tiklanadigan manbalardir, shuning uchun ular tugamaydi.

  3. An'anaviy energiya manbalari atrof-muhitni elektr stantsiyalaridan chiqadigan tutun va xavfli chiqindilar orqali keng miqyosda ifloslantiradi. Biroq, oqar suvdan ishlab chiqarilgan energiya atrof-muhitni ifloslantirmaydi. Boshqa tomondan, noan'anaviy energiya manbalari ekologik jihatdan qulaydir, shuning uchun ular tabiatni ifloslantirishi bilan zarar etkazmaydi.

  4. An'anaviy manbalardan ishlab chiqarilgan energiya sanoat va tijorat maqsadlarida yuqori darajada foydalaniladi. Aksincha, noan'anaviy manbalardan ishlab chiqarilgan energiya maishiy maqsadlarda foydalaniladi.

  5. An'anaviy energiya manbalari qimmatga tushadi, chunki ular kam, ammo ulardan foydalanish cheklanmagan. Aksincha, noan'anaviy energiya manbalari tabiatda juda katta bo'lganligi sababli arzonroq

  6. XXI asr fan-texnika taraqqiyotini o’ta o’tkazuvchanlik hodisasisiz tasavvur etish qiyin. Ayni paytda bu hodisa asosida ishlaydigan ko’pgina qurilmalar mavjud bo’lib, ularning narxi balandligiga qaramay, amalga tatbiq etilmoqda. Masalan, juda ixcham, kam energiya sarfiga ega Cere Tom 300 kompyuterli tomograflarning tibbiyot maskanlarida qo’llanilishi, ulkan quvvatli, ammo vazni ancha yengil kema elektrodvigatellari, hech qanday g’ildiraksiz, havoda muallaq turadigan, magnit yostig’ida harakatlanadigan tezyurar poyezdlar shular jumlasidandir.
    Kamerling – Onnes (1911, Gollandiya) simobni suyuq geliyda sovitganda uning qarshiligi asta-sekin kamayib, temperaturada nolga tushib qolishini aniqladi (2-rasm). Bu hodisa o’ta o’tkazuvchanlik deb ataladi. O’ta o’tkazuvchanlik dan past temperaturalarda kuzatiladi.
    Suyultirilgan geliyning olinishi absolyut nolga yaqin bo’lgan (1/10K) haroratlarda ilmiy tadqiqot ishlarini olib borish uchun imkoniyat yaratdi.

  7. Shuningdek, Onnes tajribani metallarda ham sinab ko’rdi va tadqiqot obyekti sifatida o’sha davrning toza metali hisoblanmish simobdan foydalandi. Simob qarshiligining haroratga bog’lanishi o’rganilayotganda uning elektr qarshiligi harorat 4,2 K (inert geliy gazining suyulish harorati)ga yaqinlashgach to’satdan keskin kamayib ketdi. Hatto bu elektr qarshiligini o’lchash mumkin bo’lmay qoldi. U boshlang’ich qiymatidan milliondan ham ko’proq martaga kamaydi. Demak, simob yangi holatga o’tdi. Bu esa o’ta o’tkazuvchanlik hodisasining kashf etilishi edi.

  8. Aynan maksimal past haroratda metallarning elektr qarshiligi susaytirilishi tufayli hajmi va massasi kichik bo’lgan o’ta o’tkazgichlar juda katta quvvatdagi elektr ishlarini amalga oshirmoqda.


  9. Download 130 Kb.
1   2   3   4   5




Download 130 Kb.
Bosh sahifa
Aloqalar
    Bosh sahifa
Dərs
Mühazirə
Qaydalar
Referat
Xülasə
Yazı


O‘ta o‘tkazuvchanlik to‘g‘risida tushuncha. Noan'anaviy energiya

Download 130 Kb.