|
Al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti nukus filiali telekommunikatsiya texnologiyalari fakulteti
|
| bet | 3/5 | | Sana | 07.12.2023 | | Hajmi | 143,17 Kb. | | #113499 |
Bog'liq baymuratov D FTX (kompaniya) - Vikipediya., Mustaqil ish, 6 mavzu, professional-ta-lim-tizimida-matematika-fanini-o-qitishda-zamonaviy-axborottexnologiyalardan-foydalanish, Hosilaviy qimmatli qog‘ozlar bozori ipoteka qimmatli qog‘ozlar b, Avtomatlashtirilgan tizimlarni tayyorlash davrlari, 2 - ma\'ruza, 05 01 04 Hisoblash mashinalari, majmualari va kompyuter tarmoqlarining, Mavzu 17, Mavzu 6-7, 1Standart ma'lumotlar turlari
Shuni yodda tutish kerakki, muammolarni hal qilishda kompyuter qiymatlar bilan emas, balki bitlar, baytlar yoki so'zlarning konfiguratsiyasi bo'lgan ularning belgilari bilan ishlaydi. Kompyuter operatsiyalarni bajarishda ushbu konfiguratsiyalar ma'lum bir turdagi ma'lumotlarga tegishli yoki yo'qligini aniqlay olishi uchun algoritmlarni va ayniqsa dasturlarni ishlab chiqishda ushbu tegishlilikni bevosita ko'rsatish kerak. Bunga foydalaniladigan ma'lumotlar turlarini aniq tavsiflash orqali erishiladi. O'zgaruvchi tavsifida ko'rsatilgan turga qarab, u faqat belgilangan turdagi joriy qiymatlarni qabul qilishi mumkin. Masalan, agar A o'zgaruvchisining turi "butun son" sifatida ko'rsatilgan bo'lsa, u holda ma'lum bir vaqtda u ruxsat etilgan butun sonlar to'plamidan istalgan qiymatga ega bo'lishi mumkin {...–3, –2, –1, 0, 1 , 2, 3, ...}; agar B o'zgaruvchisining turi "boolean" sifatida ko'rsatilgan bo'lsa, joriy qiymat ikkita {true, false} dan biri bo'lishi mumkin.
Har bir ma'lumot turi asosiy raqam deb ataladi - bu turga tegishli turli qiymatlar soni bilan tavsiflanadi. Har bir ma'lumot turi uchun ushbu turdagi ma'lumotlarni qayta ishlashda foydalanish mumkin bo'lgan qat'iy belgilangan operatsiyalar to'plami bo'lishi kerak. Konstantalar bilan bir qatorda o'zgaruvchilar ham keng qo'llaniladi. O'zgaruvchi - bu qat'iy nomga, turg'un turga va ishlatiladigan amallarga qarab o'zgaruvchan qiymatga ega bo'lgan ob'ekt.
Har bir algoritmik dasturlash tili foydalanuvchiga har xil turdagi elementar ma’lumotlar to‘plamini, ularni tavsiflash vositalarini va ma’lumotlar ustida muayyan amallarning bajarilishini ta’minlovchi ishlov berish operatorlarini taqdim etadi. Kompilyator ma'lumotlar elementining nomini ma'lum bir kompyuter xotirasi manzili bilan bog'laydi, unda nomlangan ma'lumotlar elementining qiymati dasturni bajarish paytida saqlanadi, bu esa dasturchini ushbu manzilni bilish zaruratidan xalos qiladi.
Paskalning eng muhim printsipi: dasturda ishlatiladigan barcha nomlar ularni ishlatishdan oldin tavsiflanishi kerak. Identifikatorni tavsiflash u bilan bog'langan dastur ob'ektining turini ko'rsatishni anglatadi.
Har bir dasturlash tili identifikatorlarni yozish uchun o'z qoidalariga ega. Ko'pincha bu harfdan boshlangan lotin harflari va raqamlari ketma-ketligi. Paskalda identifikatorlarni yozish qoidalari quyidagicha:
– identifikator lotin alifbosidagi harflar, raqamlar va pastki chiziqdan iborat bo‘lishi mumkin;
– identifikator raqam bilan boshlana olmaydi;
– identifikator ajratilgan so‘zlarning birortasiga mos kela olmaydi;
- identifikatorning uzunligi o'zboshimchalik bilan bo'lishi mumkin, lekin birinchi 63 belgi muhim hisoblanadi.
Masalan:
A, B, M, N, SUMMA, Z1, Z2, Z3, PRIMA14, FIRST_VALUE.
Standart Paskal pastki chiziqdan foydalanmaydi.
Oddiy turlarga quyidagilar kiradi: butun, mantiqiy, belgi, sanalgan, interval, real. Oddiy ma'lumotlar turlariga asoslanib, siz har qanday murakkablik darajasidagi har xil tuzilgan ma'lumotlar turlarini yaratishingiz mumkin.
Dasturda foydalaniladigan barcha ob'ektlar dasturning maxsus tavsif blokida tilda mavjud bo'lgan ma'lumotlar turlari bilan bog'langan. Ma'lumotlar turlarini tavsiflash uchun maxsus xizmat so'zlari ishlatiladi.
Butun son turi butun son konstantalarining kichik to'plamini o'z ichiga oladi va kichik to'plamning asosiy soni turli kompyuterlar uchun farq qiladi.
Paskalda oldindan belgilangan beshta butun son turi mavjud: Shortint, INTEGER, Longint, BYTE va WORD. Ruxsat etilgan qiymatlar diapazoni va ularni joylashtirish uchun zarur bo'lgan xotira maydoni hajmini ko'rsatadigan Paskalda mavjud bo'lgan barcha turdagi butun o'zgaruvchilar haqida ma'lumotnoma ma'lumotlari jadvalda keltirilgan.
1-jadval. Oddiy ma'lumotlar turlari
Тип
|
Допустимые значения
|
Формат
|
Shortint
|
–128..127
|
1 байт со знаком
|
INTEGER
|
–32768..32767
|
2 байта со знаком
|
Longint
|
–2147483648..2147483647
|
4 байта со знаком
|
BYTE
|
0..255
|
1 байт без знака
|
WORD
|
0..65535
|
2 байта без знака
|
Dastur matnida butun sonlar har qanday foydalanuvchiga tanish shaklda yozilgan. Masalan, 5300 va -25 raqamlarini quyidagicha yozish mumkin: 5300 (yoki +5300) va -25.
Paskalda butun son turiga mansub har qanday qiymat dastur matnida aniq ifodalanishi va o'nli kasrdan iborat bo'lmasligi kerak, ya'ni. 53E+2 yoki -25.0 kabi yozuvlar xatodir. Paskal sizga butun son qiymatlarini o'n oltilik ma'lumotlar formatida yozish imkonini beradi. Agar dastur matnida o'n oltilik raqamdan foydalanish kerak bo'lsa, klaviaturadan $ belgisini kiritishingiz kerak va keyin to'g'ridan-to'g'ri raqamni o'zi kiritishingiz kerak. Masalan: $F1 yoki -$70
Agar i va j, masalan, butun son tipidagi o'zgaruvchining identifikatorlari bo'lsa, u holda dasturning tavsif qismida quyidagi yozuv bo'lishi kerak:
i, j : butun son;
Butun sonlar uchun standart amallar arifmetikaning to'rtta amalidir: qo'shish, ayirish, ko'paytirish va butunga bo'lish. Oxirgi operatsiya mumkin bo'lgan qoldiqni qoldirib, butun natijani berishi kerak. Butun sonlar ustidagi bu amallar mutlaqo aniq bajariladi va bu amallarning natijalari yana butun sonlardir. Paskalda butun sonlar ustida yana ikkita amal mavjud: div va mod. Ushbu operatsiyalar ikkita butun operandga (argumentlarga) ega: agar a va b qiymatlari manfiy bo'lmasa va b ≠ 0 bo'lsa, a div b va mod b butun son bo'limi va a ni b ga bo'lish natijasida hosil bo'lgan qoldiqdir. Masalan,
17 div 3 = 5, 17 mod 3 = 2, 8 div 2 = 4, 8 mod 2 = 0, 1 div 5 = 0, 1 mod 5 = 1.
Bu amallar ko‘paytirish va bo‘lish bilan bir xil ustuvorlikka ega, bu esa ifodalarni baholashda yodda tutish kerak.
Haqiqiy (yoki real) turi haqiqiy konstantalar to'plamini bildiradi. Butun sonlar bilan bajariladigan arifmetik amallar aniq natija bersa, haqiqiy sonlar ustidagi arifmetik amallar (qo‘shish, ayirish, ko‘paytirish, bo‘lish amallari) uchun yaxlitlash xatoliklari chegarasida noaniqlikka yo‘l qo‘yiladi. Bu ko'pchilik dasturlash tillariga xos bo'lgan "integer" va "real" turlari o'rtasidagi aniq farqdir. Haqiqiy sonlar uchun Paskal tili beshta standart real turni belgilaydi: haqiqiy (REAL), yagona aniqlik (SINGLE), ikki tomonlama aniqlik (DOUBLE), kengaytirilgan aniqlik (EXTENDED) va kompleks (COMP). Ruxsat etilgan qiymatlar diapazoni va ularni joylashtirish uchun zarur bo'lgan xotira maydoni hajmini ko'rsatadigan Paskalda ishlatiladigan haqiqiy turlar haqida ma'lumotnoma ma'lumotlari Jadvalda keltirilgan. 12.
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
Al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti nukus filiali telekommunikatsiya texnologiyalari fakulteti
|
