-§. Taqdim etuvchiga deb berilgan hujjatlar yo’qotilgan taqdirda arga bo’lgan huquqlarni tiklash

Taqdim etuvchiga deb berilgan hujjatlar yo’qotilganida yo’qotilgan hujjatlar yuzasidan bo’lgan huquqlarni tiklashning (chaqirib ish yuritishning) sud tartibi belgilangan. Bunday tartib hujjat egalarining shaxsiy va mulkiy m nfaatlarini himoya qilish maqsadlarida o’rnatilgan. qanday hujjatlar bo’yicha huquqlarning tiklanishi mumkinligi FPKning 301-moddasida belgilangan. Bu qonunga ko’ra shaxs pul mablag’lari qo’yilganligi haqida yoki qimmatli narsalar yoxud davlat zayomi obligatsiyalari saqlash uchun topshirilganligi to’g’risidagi bank tomonidan taqdim etuvchiga berilgan qiymatli hujjatni yo’qotgan taqdirda, shuningdek qonunda nazarda tutilgan boshqa hollarda suddan yo’qolgan hujjatni haqiqiy deb topish va yo’qolgan hujjat bo’yicha huquqlarni tiklash to’g’risidagi iltimos qilishi mumkin. Taqdim etuvchiga deb berilgan hujjat yo’qolgan taqdirda uni haqiqiy emas deb topish to’g’risidagi ariza hujjatni bergan muassasa joylashgan sudga beriladi. Hujjatlarni yo’qotilganligi to’g’risidagi arizada arz qiluvchi shaxs hujjat qanday vaziyatda yo’qotilganligi, taqdim etuvchiga deb hujjat bergan muassasaning, hujjatning nomi, uning alohida belgilari va yo’qotilgan hujjatning haqiqiy emas deb topish to’g’risidagi fikrlari ko’rsatilgan bo’lishi lozim. Sudya arizani olgandan keyin qator protsessual xarkatlarni amalga oshiradi, jumladan mahalliy gazetada e`lon qiladi; hujjat bergan muassasaga yo’qotilgan hujjat bo’yicha to’lovlarni amalga oshirishni va pul berishni ish sudda mazmunan hal bo’lgunga qadar ta`qiqlash va hokazo. Bulardan tashqari qonunda taqdim etuvchi deb berilgan hujjatni topib olgan, xullas hujjatni saqlovchi ham o’z navbatida shu hujjatga bo’lgan huquqi to’g’risida ko’rsatilgan muddatga sudga ariza berishi va bunda o’zining fikr-mulohazalarini bayon qilish mumkinligi ko’rsatilgan.¹

Taqdim etuvchiga deb berilgan hujjat yo’qotilgan taqdirda ularga bo’lgan huquqni tiklash to’g’risidagi ishlari FPKning 148-149-moddasidagi umumiy talablar, 301-moddasida ko’rsatilgan holatlar ko’rsatiladi. Ariza bo’yicha davlat boji eng kam ish haqining 10% miqdorida undiriladi. Alohida tartibda ko’riladigan ishlar turkumiga kirgan taqdim etuvchiga deb berilgan hujjatlar yo’qolganligi to’g’risida ayrim hollarda da`vo yuritish ishlariga ham aylanishi mumkin. Agar hujjatni saqlovchiga nisbatan arz qiluvchi qarshi da`vo qo’zg’atgan hollarda bo’lishi nazarda tutiladi. Umuman ishni ko’rish va hal qilishga oid qoidalar FPKning 301-309-moddasida ko’rsatilgan. O’zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumi 1992 yil 13 noyabrdagi qaroriga 1997 yil 2 mayda kiritilgan o’zgartirishlar bilan chiqargan «Taqdim etuvchiga deb berilgan hujjatlar yo’qolgan taqdirda ularga bo’lgan huquqlarni tiklash haqidagi arizalarning sudlar tomonidan ko’rilishi to’g’risida»gi qarorida taqdim etuvchiga deb berilgan hujjatlar e`tiborsizlik bilan saqlanishi natijasida to’lov belgilarini yo’qotganida, masalan, omonat daftarchasi yoki varaqasiga hisob rakami saqlanmaganida shu kabi boshqa hollarda ham chaqirib ish yuritish tadbiq etilishi mumkinligi tushuniladi.