O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL – XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
FARG’ONA FILIALI
“Kompyuter injiniringi” fakulteti
“Kompyuter injiniringi” yo’nalishi
722-21 – guruh talabasi
Madumarov Asadbekning
“KOMPYUTER ARXITEKTURASI”
fanidan tayyorlagan
AMALIY MASHG’ULOT
ISHLARI
Topshirdi: A. Madumarov
Qabul qildi: O.I. Ergashev
Farg’ona 2024
Amaliy mashg’ulot №2.
Mavzu: “Operatsiya-operand” xisoblashlar modelini o’rganish
Nazorat savollari.
"Operatsiya-operand" xisoblashlar nima?
"Operatsiya-operand" xisoblashlarda qanday matematik amallar ishlatiladi?
Xisoblashlarda operatsiyalar va operandlar qanday tartibda qo’shiladi yoki ajratiladi?
"Operatsiya-operand" xisoblashlarda qanday xatolar aniqlanishi va ishlatilishi mumkin?
"Operatsiya-operand" xisoblashlarining kompyuter ilmidagi ta'qibi nimalardan iborat?
Javoblar:
Operand
Operand - operator tomonidan boshqariladigan ob'ekt, tizim yoki jarayon.Ushbu ta'riflar
operator yoki operand bo'lish tizim/ob'ektning roli va xarakteristikasi ekanligini
ko'rsatadi. Bitta va bir xil tizim/obyekt ba'zi holatlarda operator, boshqa holatlarda esa
operand bo'lishi mumkin. Shunga o'xshab, tizim/ob'ekt ba'zi tizimlarga nisbatan operator
bo'lishi mumkin, boshqa tizimlarga nisbatan operator emas.1 va 2 ta'riflar fizika va
kimyodagi operator nazariyalari yoki operatorlarni dasturlash nazariyasi kabi
ixtisoslashgan operatorlar nazariyalarining xilma-xilligi uchun belgilanishi mumkin
bo'lgan yagona operator nazariyasi [ 1 ] asosini tashkil qiladi .1 va 2 ta'riflar, shuningdek,
operatorlar va ularning operandlari o'rtasidagi asosiy diadik munosabatni ifodalaydi, bu
operator triadasi shaklida amalga oshiriladi:
Ushbu diagramma operator triadasining komponenti sifatida operatsiyani taqdim etadi
Operand
Operand - operator tomonidan boshqariladigan ob'ekt, tizim yoki jarayon.Ushbu ta'riflar
operator yoki operand bo'lish tizim/ob'ektning roli va xarakteristikasi ekanligini
ko'rsatadi. Bitta va bir xil tizim/obyekt ba'zi holatlarda operator, boshqa holatlarda esa
operand bo'lishi mumkin. Shunga o'xshab, tizim/ob'ekt ba'zi tizimlarga nisbatan operator
bo'lishi mumkin, boshqa tizimlarga nisbatan operator emas.1 va 2 ta'riflar fizika va
kimyodagi operator nazariyalari yoki operatorlarni dasturlash nazariyasi kabi
ixtisoslashgan operatorlar nazariyalarining xilma-xilligi uchun belgilanishi mumkin
bo'lgan yagona operator nazariyasi [ 1 ] asosini tashkil qiladi .1 va 2 ta'riflar, shuningdek,
operatorlar va ularning operandlari o'rtasidagi asosiy diadik munosabatni ifodalaydi, bu
operator triadasi shaklida amalga oshiriladi:
Ushbu diagramma operator triadasining komponenti sifatida operatsiyani taqdim etadi
Operand - operator tomonidan boshqariladigan ob'ekt, tizim yoki jarayon. Ushbu ta'riflar operator yoki operand bo'lish tizim ob'ektning roli va xarakteristikasi ekanligini ko'rsatadi.
Bitta va bir xil tizim obyekt ba'zi holatlarda operator, boshqa holatlarda esa operand bo'lishi mumkin. Shunga o'xshab, tizim/ob'ekt ba'zi tizimlarga nisbatan operator bo'lishi mumkin, boshqa tizimlarga nisbatan operator emas.
1 va 2 ta'riflar fizika va kimyodagi operator nazariyalari yoki operatorlarni dasturlash nazariyasi kabi ixtisoslashgan operatorlar nazariyalarining xilma-xilligi uchun belgilanishi mumkin bo'lgan yagona operator nazariyasi asosini tashkil qiladi. 1 va 2 ta'riflar, shuningdek, operatorlar va ularning operandlari o'rtasidagi asosiy diadik munosabatni ifodalaydi, bu operator triadasi shaklida amalga oshiriladi:
Ushbu diagramma operator triadasining komponenti sifatida operatsiyani taqdim etadi.
Operatsiyalar-operandlar" grafigi ko'rinishidagi hisoblash
modeli
Muammolarni echish uchun tanlangan algoritmlarda mavjud bo'lgan axborot
bog'liqliklarini tavsiflash uchun "operand amallari" grafigi ko'rinishidagi modeldan
foydalanish mumkin.
Taqdim etilgan materialning murakkabligini kamaytirish uchun modelni tuzishda har
qanday hisoblash operatsiyalarining bajarilish vaqti bir xil va 1 ga teng deb qabul qilinadi
(ma'lum o'lchov birliklarida); bundan tashqari, hisoblash moslamalari o'rtasida
ma'lumotlarni uzatish vaqt sarf qilmasdan bir zumda amalga oshiriladi deb taxmin
qilinadi (bu to'g'ri bo'lishi mumkin, masalan, parallel hisoblash tizimida birgalikda
umumiy xotira mavjud bo'lganda)
Operand deb, operatsiya orqali ishlanayotgan amallar ko'paytirish yoki qo'shish kabi matematik bo'lishi mumkin yoki ular murakkabroq funktsiyalar bo'lishi mumkinligiga aytiladi. Ya’ni, Operandalar deganda buyruqni bajarilishida qatnashadigan ma’lumotlar tushuniladi.
Operandning asosiy misoli dasturda e'lon qilingan, operatsiyalar tufayli qiymatni o'zgartiradigan o'zgaruvchi bo'lishi mumkin.
Muammolarni echish uchun tanlangan algoritmlarda mavjud bo'lgan axborot bog'liqliklarini tavsiflash uchun "operand amallari" grafigi ko'rinishidagi modeldan foydalanish mumkin.
Taqdim etilgan materialning murakkabligini kamaytirish uchun modelni tuzishda har qanday hisoblash operatsiyalarining bajarilish vaqti bir xil va 1 ga teng deb qabul qilinadi (ma'lum o'lchov birliklarida); bundan tashqari, hisoblash moslamalari o'rtasida ma'lumotlarni uzatish vaqt sarf qilmasdan bir zumda amalga oshiriladi deb taxmin qilinadi (bu to'g'ri bo'lishi mumkin, masalan, parallel hisoblash tizimida birgalikda umumiy xotira mavjud.
bo'lganda).
3. Mantiqiy va arifmetik ishlov berish buyruqlari guruhiga ma'lumotlarni taqdim etishning turli shakllarida arifmetik va mantiqiy ishlov berishni ta'minlovchi buyruqlar kiradi. Raqamlarni tasvirlashning har bir shakli uchun odatda standart operatsiyalar to’plami taqdim etiladi.
Natija hisoblashdan tashqari, arifmetik va mantiqiy amallar ALUda ushbu natijani tavsiflovchi belgilar (bayroqlar) hosil bo’ladi. Eng ko’p yozilgan belgilar: Z (Zero) - nol natija; N (Negative) - salbiy natija; V (Over-flow) - bit katakchasining to’lib ketishi; C (carry) –o’tkazish imkoniyati.
Suzuvchi nuqta shaklida berilgan raqamlar bilan ishlash uchun ko’pchilik mashinalar quyidagilarni ta'minlaydi:
asosiy arifmetik amallar: qo’shish, ayirish, ko’paytirish va bo’lish;
xususiyatlarning rivojlanishi bilan ikkita haqiqiy sonni taqqoslaydigan taqqoslash operatsiyalari: =, <>,>, <, <=,> =;
konversiya operatsiyalari: taqdimot shakli (qat'iy va o’zgaruvchan nuqta o’rtasida), taqdimot formati (bitta va ikkita aniqlik).
Standart XM ko’rsatmalar tizimi odatda so’zlarning alohida bitlari yoki boshqa adreslanadigan birliklar juftliklari bo’yicha har xil mantiqiy operatsiyalarni bajarish bo’yicha ko’rsatmalarni o’z ichiga oladi. Bunday buyruqlar belgilar va mantiqiy ma'lumotlarni qayta ishlashga mo’ljallangan. Qo’llab-quvvatlanadigan mantiqiy operatsiyalarning minimal to’plami YO’Q, VA, YOKI.
ХМ-da o’nlik raqamlar ikkilik kodlangan shaklda namoyish etiladi. Zamonaviy mashinalarning ko’rsatmalar tizimida hisoblashlar butun sonli arifmetik ko’rsatmalar yordamida simulyatsiya qilinadi.
4. Protsessor uchun ko’rsatmalar xotira yacheykasida saqlanadi. Ammo ular raqamli ravishda ifodalanishi mumkin bo’lgan har qanday boshqa ma'lumotlarni saqlashi mumkin, masalan: harflar, rasmlar, musiqa yoki videolar.
Protsessor RAMga yacheykaning manziliga murojaat qiladi, operativ xotira unga ushbu yacheykadan buyruq qaytaradi, protsessor buyruqni bajaradi. Keyin protsessor yana xotiraga kiradi (boshqa yacheykaga), buyruq oladi, uni bajaradi va bu sikl qaytaqayta takrorlanadi. Ya'ni, protsessor har doim berilgan buyruqlar ketma-ketligini (raqamli kodlar) bajaradi. Ushbu ko’rsatmalar ketma-ketligi mashina kodi deb nomlanadi..
Protsessorni qandaydir dasturni bajarishga majbur qilish uchun, masalan, 2+2*2 tenglamani echish uchun, biz oddiy raqamli ko’rsatmalar zanjirini yozishimiz kerak.
Yuqorida sanab o’tilgan buyruq kodlari endi shunday ko’rinadi:
MOV (raqamli kod 35) - ma'lumotlarni bitta xotira joyidan boshqasiga nusxalash
ADD (raqamli kod 48) - 2 ta raqam qo’shing
ORL (raqamli kod 12) - mantiqiy OR yoki (yoki) operatsiyani bajarish
Shuningdek, buyruqlar nomiga buyruqlar bajarilishi uchun qo’shimcha ma'lumot beradigan operandlar (bir yoki bir nechtasi).
"Hello, World!" Iborasini chiqaradigan assembler dasturining misoli
section.text
global_start
_start:
mov edx,len // qator uzunligi
mov ecx,msg // yozilayotgan habarga ishora
mov ebx,0// xato yo’q
int0x80 // buyruqni uzish signali
mov eax,1 // chiqish = exit
int 0x80
section.data
msg db 'Hello, world!', 0xA // yangi qator
len equ $ - msg
|
