|
Mavzu: Kompyuter dasturlari uchun mualliflik huquqini himoya qilish jihatlari
|
| bet | 7/8 | | Sana | 05.12.2023 | | Hajmi | 1,28 Mb. | | #111779 |
Bog'liq Kiber huquqdan 2 va 3 praktik (1)Mavzu: Kompyuter dasturlari uchun mualliflik huquqini himoya qilish jihatlari.
Ishdan maqsad: Mualliflik huquqi tushunchasi bilan tanishish va dasturiy ta’minot mahsulotlarini himoya qilish.
Dasturiy ta’minotni yaratish va ulardan foydalanish bilan bog’liq munosabatlarni huquqiy tartibga solish zarurati nisbatan yaqinda, XX asrning 60-yillari boshlarida, ulardan nisbatan ommaviy foydalanish boshlangan paytda paydo bo’ldi. O’sha vaqtdan boshlab elektron kompyuterlar uchun dasturiy ta’minotning ijtimoiy hayotga kirib borishi uchun ufqlar maxsus ilmiy muassasalar va harbiy loyihalar doirasidan tortib, inson hayotida kundalik foydalanishgacha kengaydi.
dasturiy ta’minot tushunchalarini, shuningdek, huquqiy nuqtai nazardan o’zaro bog’liq va kesishgan tushunchalarni aniqlash;
dasturiy ta’minotni yaratish bilan bog’liq holda aniq shaxslardan kelib chiqadigan vakolatlar yig’indisini o’rganish;
ko’rsatilgan vakolatlarni o’tkazish yo’llarini ko’rib chiqish;
dasturiy ta’minot huquqlarini buzganlik uchun javobgarlik qoidalarini tahlil qilish.
Mualliflik huquqi tushunchasi
O’zbekiston Respublikasi qonunchiligiga ko’ra: “muallif - ijodiy faoliyati bilan asar yaratgan jismoniy shaxs”, ya’ni olimlar, yozuvchilar, rassomlar, bastakorlar, ixtirochilar, konstruktorlar, kompyuter dasturlari, sanoat namunalarini ishlab chiquvchilar va boshqalar.
Mualliflik huquqi bir vaqtning o’zida ko’rib chiqiladi: bir tomondan, asar yaratish va undan foydalanish bilan bog’liq holda muallif va jamiyat o’rtasidagi munosabatlarni tartibga soluvchi qoidalar tizimi sifatida, ikkinchi tomondan, muallifning shaxsiy va mulkiy huquqlarining kombinatsiyasi sifatida. Lekin mualliflik huquqi qaysi tomondan ko’rib chiqilmasin, uning maqsadi asar ijodkorining manfaatlarini, shu bilan birga jamiyat manfaatlarini himoya qilishdir.
Asl mualliflik huquqi sub’ektlari hisoblanadi
Ijodiy faoliyati ilm-fan, adabiyot va san’at asarini yaratgan shaxs. Asarga mualliflik huquqi yaratilganligi sababli muallifga tegishlidir.
Bir necha shaxslar (hammualliflar) - agar asar ularning birgalikdagi ijodiy mehnati natijasida yaratilgan bo’lsa. Agar mualliflar (ulardan biri) O’zbekiston Respublikasida mualliflik huquqidan foydalansalar, jamoaviy asarga mualliflik huquqi e’tirof etiladi.
Kompozit asar muallifi ijodiy ishning natijasi bo’lib, unga kiritilgan asarlar va materiallarni tanlash va tartibga solishdir. Tuzuvchilar kompozitsion asarga kiritilgan asarlar mualliflarining huquqlarini hisobga olgan holda mualliflik huquqidan foydalanadilar.
Tarjimon, avval yaratilgan asarni tartibga solish, moslashtirish, sahnalashtirish, boshqa ishlov berish muallifi. Tarjimalar, asarlarni moslashtirish mualliflari asl asarlar mualliflarining huquqlarini hisobga olgan holda mualliflik huquqidan foydalanadilar.
Hosil bo’lgan mualliflik huquqining sub’ektlari quyidagilardir:
Muallifdan meros bo’lib qolgan huquqlarga nisbatan merosxo’rlar, ya’ni: asarning yaxlitligini himoya qilish huquqi, asarni amalga oshirish yoki undan foydalanishga ruxsat berish, undan foydalanganlik uchun haq olish huquqi.
Muallif yoki merosxo’rlardan, boshqa huquq egalaridan (sublitsenziya shartnomalari bo’yicha) olingan huquqlarga nisbatan boshqa shaxslar (jismoniy va yuridik shaxslar).
Ensiklopediyalar, entsiklopedik lug’atlar, davriy nashrlar va ilmiy asarlarning davom etuvchi to’plamlari, gazetalar, jurnallar va boshqa davriy nashrlarning nashriyotlari o’zlarining nashrlaridan umuman foydalanish huquqlariga nisbatan.
Tashkilotlar (ish beruvchilar) mehnat topshirig’ini (xizmat ko’rsatish ishlarini) bajarish jarayonida yaratilgan asardan foydalanish huquqlariga nisbatan.
|
| |
