• Ishdan maqsad
  • Amaliy mashg'ulot ekg




    Download 1,94 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet1/5
    Sana21.05.2024
    Hajmi1,94 Mb.
    #248440
      1   2   3   4   5
    Bog'liq
    12- амалий машғулот Кардиография



    O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI SOG’LIQNI SAQLASH VAZIRLIGI
    TOSHKENT TIBBIYOT AKADEMIYASI
     
     
     
     
     
    «INFORMATIKA, BIOFIZIKA VA NORMAL FIZIOLOGIYA» 
    KAFEDRASI 
    «TIBBIYOT TEXNIKASI» FANIDAN 
     
     
    AMALIY MASHG`ULOT 
     
     
    MAVZU: ELEKTROKARDIOGRAF YORDAMIDA 
    ELEKTROKARDIOGRAMMA OLISH 
     
     
     
     
     
     
     
    Toshkent - 2016


    Amaliy mashg`ulot 
    ELEKTROKARDIOGRAFNING ISHlNI O`RGANISH 
    Ishdan 
    maqsad: 
    elektrogardiografning 
    ishlash 
    prinsipini 
    o`rganish, 
    elektrokardiogrammalarni olish va ularning xarakteristikalarini 
    o`lchash. 
    Kerakli asboblar: elektrokardiograf, oyoq-qullar uchunelektrodlar
    NAZARIY QISM 
    Yurakning bir tsikli davomida yurakda tarqaladigan elektrik aktivlikni qayd qilish 
    metodi elektrokardiografiya deyiladi va u yurak kasalligiga diagnoz qo`yishda asosiy 
    metodlardan biri bo`lib hisoblanadi. Bu metod asosida Eyntxoven nazariyasi yotadi. 
    Eyntxoven nazariyasiga asosan ishlayotgan yurakni bir jinsli o`tkazuvchan muxitda 
    joylashgan ekvivalent elektirik dipol` kabi tassavur etish mumkin. Dipol` atrofida elektr 
    maydoni hosil bo`ladi. Uning kuch chiziqlari musbat qutbdan (boshlanish) chiqib, manfiy 
    qutbga (oqish) kiradi. Kuch chiziqlariga perpendikulyar ravishda ekvipotentsial chiziqlar 
    o`tadi, ya'ni bu chiziqlarning harqanday nuqtasida elektrik potentsialning kattaligi bir xil 
    bo`ladi. (1 rasmdagi punktir chiziqlar, 00-potensiali nol` bo`lgan chiziqdir). Dipolning 
    1-rasm 
    qutblaridan o`tuvchi MN tug`ri chiziq dipol o`qi deyiladi. 
    Eyntxoven ekvivalent yurak dipolini hajmiy o`tkazgichdagi tok manbai deb qaradi va 
    ekvivalent dipolbni ko`krak qafasining o`rtasiga joylashgan cheksiz kichik radiusli sfera 
    shakliga ega deb faraz qildi. Bu farazlar yurakni kichik ulchamli ekvivalent dipol` deb 
    qarashga imkon berdi. Agar teng tamonli uchburchakning uchlaridagi potentsiallar 


    ayirmasi qayd qilinsa, murakkab bo`lmagan hisoblashlar yordamida, EKGni 
    shakllantiruvchi elektr yurituvchi kuchning kattaligi va yo`nalishini (ya'ni vektorlarni) 
    aniqlash mumkin. Eyntxoven uchburchaklarning uchlari sifatida o`ng qul (O`Q), chap 
    oyoq (ChO) va chap qo`l (ChQ) ni oldi. Yurakni ishlash prosessida elektr yurituvchi 
    kuchning kattaligi va yo`nalishi o`zgaradi va bunga mos ravishda yurak integral 
    vektorining YuIV (dipol` elektr momenti vektorining shartli atalishi) qiymati ham 
    o`zgaradi. YuIV boshlanishining quyilish nuqtasi doimiydir - bu yurak bo`lmalari aro 
    to`siqning nerv tugunidir. Vektorning oxiri yurak ishining bir tsikli davomida tananing 
    frontal tekisligida joylashgan murakkab fazoviy egri chiziq chizadi, bu egri chiziq 3 ta 
    halkadan: yurak oldi R dan, kompleksli QRS (qo`zg`alishning tarqalishi yoki 
    qorinchalarning depolyarizatsiya fazasi) dan va T (qo`zg`alishning so`nishi yoki 
    repolyarizatsiyasi) dan iborat (2 rasm) 
    2-rasm 
    Eyntxoven uchburchagining tomonlariga tushirilgan YUIV ning proektsiyasi berilgan 
    vaqt momentida uchta standart tarmoqlardagi EYUK ning skalyar miqdorini beradi. 
    Yurakning bir tsikli davomida qayd qilinqdigan bunday skalyar miqdorlar (kattaliklar) 
    EKG ni shakllantiradi.Ular har bir vaqt momentida quyidagi tenglama bilan aniqlanqdi: 

    I
    =

    II
    +

    III
    Bu munosabat Eyntxoven qoidasi deb yuritiladi, bu erda 

    I


    II


    III
    signallarning 
    algebraik miqdori (kattaligi). Tananing frontal` tekisligidagi YuIV o`rta proektsiyasining 
    yo`nalishi yurakning elektrik o`qi deyiladi. Ikkita elektrod joylashgan qarama-qarshi 
    qutbli nuqtalarni biriktiruvchi to`g`ri chiziq berilgan tarmoqning o`qi deyiladi. 
    Klinikada EKGni qayd qilish uchun 12 ta tarmoqdan tashkil topgan sistema qabul 


    qilingan: (I,II,III) oyoq-qo`llardan 3 ta standart tarmoqlanish, (dVR, dVL, DVF) oyoq-
    qo`llardan 3 ta kuchaytirilgan bir qutbli tarmoqlanish va 6 ta bir qutbli kukrakdan (V
    1

    V
    2
    , V
    3
    , V
    4
    , V
    5
    , V
    6
    ) tarmoqlanishlardir. 
    Standart tarmoqlanishdagi EKGning qayd qilish uchun elektrodlar Eyntxoven 
    uchburchagidagi elektrik ekivalent nuqtalar A,
    В
    ,C ga o`rnatiladi (3 rasm): o`ng va chap 
    bilakka va chap boldirga. Elektrodlar qo`yilgan har ikki nuqta birgalikda tarmoqni hosil 
    qiladi: I tarmoq ChK-O`Q, II tarmoq ChO-O`Q va III tarmoq ChO-ChQ. 
    3 – rasm 
    EKGni I tarmoqda yozish uchun o`ng qo`ldagi elektrod elektrokardiogrfning 
    manfiysiga ulanadi. (manfiy elektrod), chap quldagi elektrod asbobning musbatiga 
    ulanadi (musbat elektrod), tarmoqning o`qi garizontal joylashgan bo`ladi. Manfiy 
    elektrod o`ng qulga, musbat elektrod chap oyoqqa joylashtirilganda, tarmoqning o`qi 
    yuqoridan pastga va o`ngdan chapga yo`nalganda II chi tarmoq EKGni qayd qiladi. 
    EKGni III chi tarmoqda yozish uchun manfiy elektrod chap qo`lga, musbat elektrod chap 
    oyoqqa joylashtiriladi, tarmoqning o`qi yuqoridan pastga va chapdan o`ngga yo`naladi. 
    Kuchaytirilgan bir qutbli tarmoqlar yordamida oyoq-qullardan EKG quyidagicha 
    qayd qilinadi. (4 rasm): dVR tarmoq chap qo`l (ChQ) va chap oyoqqa (ChO) biriktirilgan 
    elektrod - manfiy, o`ng qo`l (O`Q) ga qo`yilgan elektrod masofasining o`rtasidan yurak 
    (uchburchak) markazi orqali o`ng qo`lga qarab yo`nalgan. Tarmoqlanish dVL: O`Q va 
    ChO qa birlashtirilgan elektrod manfiy, chap qo`ldagi elektrod musbat, o`q pastdan 
    yukoriga qarab va chapga yo`nalgan. dVF tarmoq: ikkala qo`lga birlashtirilgan elektrod - 
    manfiy, chap oyokdagi elektrod -musbat, o`q pastga vertikalb yo`nalgan. 


    4-rasm 
    Ko`krakdagi 
    tarmoqlar 
    orqali 
    EKG 
    qayd 
    qilinganda 
    manfiy 
    qutb 
    (elektrokardiografning manfiy elektrodi) o`ng quldagi, chap quldagi va chap oyoqdagi 
    elektrodlarni birlashtiradi. Musbat qutblar ko`krakdagi elektrodlar holatiga mos keladi. 
    O`qlar-yurak markazi va ko`krakdagi elektrodlar orasidan o`tadi. Ko`krakka elektrodlar 
    quyidagicha joylashtiriladi: bular ko`krak suyagining o`ng tomonida to`rtinchi qovurga 
    orasidan – V
    1
    tarmoqlanish, ko`krak suyagining chap tomonidan xuddi shunday satxdan - 
    V
    2
    tarmoqlanish, chap ko`krak suyagi oldi chizigidagi to`rtinchi qovurga satxdan – V
    3
    tarmoqlanish, chap o`rta o`mrov chizig`idagi beshinchi qovurga orasidan – V
    4
    tarmoqlanish, chapdan oldi tomondan qo`ltiq ostidagi chiziq va V
    4
    bilan bir xil satxdan – 
    V
    5
    tarmoqlanish va o`sha satxda chap tomonda o`ng qo`ltiq osti o`rta chizig`idan - V
    6
    tarmoqlanishlardir. 
    EKGning 12 ta qabul qilingan tarmogi ko`p hollarda normada va patologiyada 
    yurakning EYuK haqidagi asosiy va etarli ma'lumotlarni (informasiyani) beradi. Standart 
    tarmoqlardagi va kuchaytirilgan bir qutbli tarmoqlardagi EKGni analiz qilish, frontal 
    tekislikdagi EYuK vektorining yo`nalishini xarakterlashga va ko`krak tarmoqlardagisi 
    esa EYuK vektorining gorizantal tekisligidagi og`ishini xarakterlashga imkon beradi. 
    5 rasmda yurakning bir ish tsikli davomida standart tarmoqlanish I dagi normal EKG 
    tasvirlangan. EKGda quyidagilar aniqlanadi: diastola paytida yozib oluvchi gorizantal 
    kesma (T-R-diastolik interval), arratishlar - gorizantal chiziqdan egri chiziqning yuqoriga 
    og`ishi (musbat tishlar) yoki pastga og`ishi (manfiy tishlar). 


    5–rasm 
    Yurak oldi tishi R va qorinchalar kompleksiga tegishli tishlar T va U, bu tishlarning 
    cho`qqisi yarim aylana shaklida bo`lib-to`lqinlar deyiladi. Bir xil tishlar orasidagi vaqt 
    oraliqlari sikllararo interval deyiladi. Bitta sikldagi har xil tishlar orasidagi vaqt oralig`i - 
    sikl ichidagi interval deyiladi. 
    Tishlarning shakli, balanddagi va intervallarning davomiyligi EKG ning asosiy 
    xarakteristikasi bo`lib hisoblanadi. Tishning kengligi R bilan o`lchanadigan yurak 
    bo`lmasi qo`zg`alishining normal davomiyligi 0,08-0,10 s ga teng. Yurak bo`lmasi 
    qorinchaning o`tkazish vaqti ya'ni R-Q interval normada 0,12-0,20 s. Korinchalar bo`ylab 
    qo`zgalishning tarqalish vaqti, komleks QRS ning eniga qarab aniqlanadi va u 0,06-0,10 s 
    ni tashkil qiladi. Qorinchalar elektirik sistolasining davomiyligi ya'ni intervali QRST (Q-
    T) chastotaning ritmiga (ketma-ketligiga) bog`liq bo`lib, Bazetta formulasi bilan hisoblab 
    topiladi. 
    bu erda K - koeffitsent bo`lib, erkaklar uchun 0,37 ga, ayollar uchun va bolalar uchun 
    0,39 ga teng, S-yurak tsiklining (R-R) davomiyligi bo`lib sekundlarda ifodalanadi. 
    Yurak elektr o`qining holati burchak - 
    α
    ning miqdoriga qarab aniqlanadi, va 
    α
    burchak-yurak dipol` momenti vektori bilan tarmoqlanish chiziqlari orasida hosil bo`ladi 
    (3 rasm). EKG tishlarining balanligini bilgan holda 
    α
    ni topish mumkin. A
    В
    chiziq 
    tarmoq I ga, AC chiziq tarmoq II ga, 
    ВС
    chiziq tarmoq III ga mos keladi. (3 rasm). 
    Bunday paytda: 
    Uab =U
    I
    , U
    AC
    = U
    II
    , U
    BC
    = U
    III
    va 
    α
    АВ

    α
    . U holda burchak 
    α
    ni quyidagi formulada 


    topish mumkin bo`ladi: 
    yurakda qo`zgalishning tarqalishi bilan bir vaqtda sodir bo`ladigan elektrik 
    protsesslar tufayli vujudga keladigan elektrik potensiallarni kuchaytirishda va qayd 
    qilishda ishlatiladigan asbob elektrokardiograf deyiladi. Bir-, ikki-, turt-, olti kanalli 
    elektrokardiograflar mavjud. 
    QURILMANING TUZILIShI 
    Pero bilan yoziladigan, bir kanalli elektrokardiograf EKIK-O1 ning tuzilishi va 
    ishlashi prinsipini ko`rib chiqamiz. Elektrokardiografstrukturaviy sxemasi 6 rasmda 
    keltirilgan.6-rasm 
    Biosignallar tarmoq I ning kabeli orqali biopotentsiallar kuchaytirgichi 3 ning kirish 
    qismiga uzatiladi. Biosignalni ossiloskopning ekranida kuzatish uchun, uning dastlabki 
    kuchaytirilishi va qo`shimcha chiqish 8 ga uzatilishi kuchaytirgichdan avvalgi 5.2 bilan 
    amalga oshiriladi. Dastlabki kuchaytirgich 5.2 ning chiqishidagi signal-chegaralaydigan 
    kuchaytirgichning 5.3 kirishiga va avtomatik tinchitadigan sistema 5.1 ga beriladi. 
    Chegaralovchi kuchaytirgich5.3 signal qulochini shu darajagacha chegaralaydiki, u qayd 
    qilingan tasvirning qulochini 42-43 mm dan oshmasligini ta'minlaydi. Quvvat 
    kuchaytirgichi 6 signalni shunday miqdorgacha kuchaytiradiki, bunda galbvonametr 7 
    ning perosi to`la quloch yoyadi. Elektrokardiografda yozma tashuvchining tortish 
    tezligini fotoelektron datchik bilan stabilizatsiya qilinadigan sistema qo`llanilgan. Manba 
    biloki 4 elektrokardiografning hamma tarmoqlarini tok bilan ta'minlaydi. 
    7 rasmda elektrokardiograf EKIK - 01 ning umumiy ko`rinishi berilgan. 


    Elektrokardiografning yuqori sirt paneli uchta qismga bo`linadi: 
    7-rasm 
    Qushimcha paneli 1, kuchlanish 220 V li o`zgaruvchan tok manbaiga ulaydigan 
    knopka 2 va indikator 3 bor; 
    O`rta qismida qog`oz lentani tortadigan mexanizm 4 va boshqarish paneli 5 bo`lib, 
    unda yozmaning nul` chizig`idan siljitish dastasi 6 bor va galvanometr perosining 


    joylashish indikatorlari 7 bor; 
    Elektrokardiografda boshqarishning asosiy paneli 8 sirt panelining pastki chet 
    tomoniga joylashtirilgan va unda quyidagilar joylashtirilgan: 
    -yozma tashuvchining ulanadigan knopkasi « | 
    1 » 
    -tezliklarni o`zgartiradigan knopka 
    50
    25
    /— 
    -kalibrlangan signalni ulaydigan knopka 

    -past chastotali filtirni ulaydigan knopka 
    -qo`l bilan tinchitish uchun knopka 
    -sezgirlikni o`zgartiradigan knopka 
    «5-10-20 mm/mv» 
    -tarmoqlarni o`zgartiradigan knopka 

    EKGni olish uchun patsientga standart tarmoqlar ChQ, O`Q, ChO buyicha elektrodlar 
    qo`yiladi. Teri bilan elektrodlar orasiga tok o`tkazuvchi muxit sifatida maxsus pastalar 
    yoki isitilgan 5-10% osh tuzi eritmasiga hullangan paxmoq qistirmalar yoki fil`trlaydigan 
    qog`ozdan yasalgan qistirmalar qo`llaniladi. 

    Download 1,94 Mb.
      1   2   3   4   5




    Download 1,94 Mb.
    Pdf ko'rish