15.1.1 - rasm. 1000 kVA quvvatli moyda
sovutkichli kuch transformatori: 1 bak; 2,
5- pastki va yuqorigi yarmali balkalar
magnitli o‗zatgichlar; 3 - Yuk chulg‗ami; 4
- rostlanuvchi ulamalar qayta ulagichlar;
6- magnitli o‗tkazgich; 7 - yog‗z plankalar;
8 -YuK chulg‗amlar o‗lamalari; 9- qayta
ulagich; 10 - ko‗tarish shpilkasi; 11 - bakni
q1opqog‗i; 12 - ko‗tarish halqasi; 13, 14 -
kiritgichlar YuK va PK; 15 - saqlagich
quvir; 16 - kingaytirgich; 17 - moyni
sathini ko‗rsatgich; 18 - gaz relesi; 19 -
aylantirgich quvurlar; 20 - moyi to‗kish
krani; 21-sirpangichlar
Tansformatorlarning ish rejimlari.
Hozirgi ko‗nda sanoat
korxonalarida har xil turli, ko‗p sonli, har-xil nominal quvvat shkalali
tansformatorlar qo‗llanilmokda: (shkala koeffisienti 1,35 ga teng); 100,
135, 180, 240, 320, 420, 560, 750, 1000 kVA va boshqalar (shkala
koeffisienti 1,6 ga teng), 100, 160, 250, 400, 630, 1000, 1600, 2500 kVA
va h.k. Tansformatorlarning birinchi shkala koeffisientida korxonalarda
ishlatilib kelinayotgan va elektr energiya ta‘minoti tizimining loyihalashga
Qabul qilinmaydi. Keyingisi GOST9680-77 asosida hozirgi ko‗nda
qo‗llanilib kelinmoqda.
Kuch tansformatorlari va avtotansformatorlaming texnik
ko‗rsatkichlari keltirilgan.
Tansformatorlar ish rejimlari
Kuch tansformatorlarini nuqsonsiz ishlatish sharoiti quyidagi asosiy
talablardan tashkil topadi (15.1.2 - rasm).
1
. Tansformator iste‘molchilarni ishonchli (to‗xtovsiz) elektenergiya
179
bilan ta‘minlay olishi lozim (korxona, sex va boshqalar).
15.1.2 - rasm. Oddiy loyihali K-42-400M2 tansformatorli podstansiya 2x400 kVA, 6
10/0,4-0,23 kV, g‗ishtli binoda alohida turadigan: a) - sxema, b) - reja va o‗lchamlari.
Bu elektr energiya ta‘minotida iste‘molchilar kategoriyasi, sex
podstansiyasi va bosh pasaytiruvchi podstansiya tansformatorlar soni
quvvati va ularning texnik va iqtisodiy tejamkorlik hisob-kitoblari asosida
korxona elektr ta‘minot tizimining loyihalash ishlari bajarilish holati
hisobga
olingan
holda
amalga
oshiriladi.
Ishlatishda
esa
tranformotorlarning to‗g‗ri texnik holatida ishlashi ta‘minlanishi, ularning
ish holati va avtomatik zaxirani ulanishini etarligini nazorat qilish
ta‘minlanishni kiritish bilan amalga oshiriladi.
2
. Tansformatorlaming ishholati tejamli va maqsadga muvofiq
bo‗lishi kerak. Bo‗nga mos ishlashi esa kuch tansformatorlarini kam
quvvat yo‗qotish bilan ishlashi, keltirilgan jadvalga oid yuklanishga va
tansformatorning etarli yuklanishda salt holatisiz kichik yuklamada
ishlatilayotgan tansformatorlarni o‗chirish va boshqalar kiradi. Maqsadga
muvofiq tejamli holatini kiritish, texnik operativ xizmatchi, bo‗lim bosh
energetigi yoki korxona bosh muxandisi tomonidan boshqariladi.
3
. Tansformatorlar montajida va ish sharoitida yong‗indan
xavfsizlik ta‘minlangan bo‗lishi kerak. Bunday ta‘minlanish o‗ni
ishlatishga tayyorlashqoidalarga rioya qilinishiga bog‗liq. Misol uchun
yong‗in sodir bo‗lganda moyni to‗kish imkoni bo‗lishi, mayda toshlar
(shag‗al) bilan to‗ldirilgan maxsus xandak qazilishi kerak.
4
. Tansformator ishlatilayotganida har xil ko‗rinishdagi nosozliklar
sodir bo‗lishidan munosib himoyalarga ega bo‗lishi zarur (ko‗p fazali
chulg‗amlar ichki shikasttlanishlarda).
Tansformatorlarni tarmoqdan ajratib birlamchi chulg‗amlar sonini
o‗zgartirish QKQU (ПБВ) transformatsiya koeffisienti o‗zgartirilishi, bir
yilda ikki marta bajariladi (mavsumiy qish va yozgi), yozda kam yuklanish
180
transformatsiya koeffisientiga qo‗yiladi. Yuklama va kuchlanish ostida
rostlovchi YUOKR(PHH) tansformatorlarda, uzoq vaqt YUOKR
sxemadan chiqarilishiga yo‗l quyilmasligi kerak, chunki tarmoq
kuchlanishi bilan rostlanadigan kuchlanish bog‗liqligidan ajratilmasligi
kerak.
Moyli ikki chulg‗amli va avtotansformatorlar shikasttlanish
holatlarida me‘yoridan 40% ga yuqori quvvatga yuklanishi 5 ko‗n
davomida cho‗qqili (maksimal) yuklanishi 6 soatdan ko‗p bo‗lmasligi
kerak. SHu bilan birga tansformatorning yuklanish koeffisientini K
yu
to‗ldirish o‗ta yuklanishi 0.75 dan yuqori bo‗lmasligi lozim.
K
yu
=
o‗r.sut
/
me‘yor
≤0.75
bu yerda I
o‗r.sut
=A
akt.sut
*1000/(24U
me‘yor
*cosφ; A
akt.sut
elektr energiyaning bir
sutkadagi sarfi, aktiv quvvatni hisoblagich bo‗yicha, kVt.s; cosφ - o‗rtacha
quvvat koeffisienti, aktiv va reaktiv quvvatni hisoblagich bo‗yicha.
Tansformator shikastlangan holatida, erkin sovutish turlarida ortiqcha
yuklanish atrof-muhit harorati va oldingi holatga bog‗liq bo‗lgan
quyidagicha bo‗ladi.
Moyli majburiy sovitiladigan tansformatorlarda shikastlanish
holatida ortiqcha yuklanishi, tansformatorni ishlab chiqargan korxona
ko‗rsatmasiga asosan bajariladi.
Har bir podstansiya tansformatorlari hujjatlashtirilgan bo‗lishi kerak
va bo‗nga quyidagilar kiradi:
1 - tansformator pasporti, o‗rnatilgan tartibga asosan yoki formulyar,
nominal tok ulushi bo‗yicha tansformatorlarning ortiqcha yuklanishi:
15.1.1-jadval
Ruxsat etilgan muddati, min
1.2
1.3
1.4
1.5
1.6
1.75
2.00
Moyli
120
90
70
45
20
10
-
Quruq
60
45
32
18
5
-
-
2-
ishlab chiqargan korxona tomonidan tashkil qilingan ishlatish
hujjatlari;
3
- korxona ko‗rsatmasi, texnikaviy tavsifnomasi va zaruriy sinov
protokollari;
4
- (oraliq va kapital ta‘mirdan keyingi topshirish - qabul qilish) sinash
protokollari, shu bilan birga to‗plamli qurilmalar, kiritgichlar, РПН, tok
tansformatorlari va boshqa qurilmalar sinash protokollari;
5
- tansformatorni quritish protokoli;
6
- Montaj va ta‘mirlashdan keyingi qabul qilish aktlari;
181
7
- moyni sinash protokoli;
8
- tansformator nuqsonlari haqidagi aktlar, tavsiflar ko‗rsatkichlari
kiritiladi.
|
