- rasm. Yuqori kuchlanishli tarafida o ‗zgich ulanmagan podstansiya elektr

184
Nominal quvvat tansformatorning isishi bilan belgilanadi. 
Moy haroratni o‗lchash asosan, moyni yuqori sathi harorati 
hisoblanadi, chunki yuqori sathi nisbatan yuqori haroratli. 
Tansformatorlar moyining harorati quyidagidan oshmasligi kerak: 
a)
95°C erkin sovitiladigan tansformatorda (M) yoki purkab 
sovitiladiganlarida (D); 
b)
75°C tansformatorlarni majburiy aylantirib moy va havoda 
sovutish (DS); 
v)
70°C suv va moyni majburiy aylantirib sovutish tansformatorlari 
(S) moyni majburiy aylantirib sovitgichli. 
Ko‗rsatilgan haroratdan yuqori bo‗lsa, bu tansformatorda nosozlik 
borligini ko‗rsatadi, bu aniqlanishi va bartaraf qilinishi zarur. 
Bu holatda faqat tansformatorlarda aktiv quvvat yo‗qolishi emas, 
balki butun elektr ta‘minoti tizimidagi barcha ta‘minot zanjiri 
elektrstansiya 
generatorlaridan 
keyin 
ko‗rib 
chiqilayotgan 
tansformatorlarning reaktiv quvvat iste‘moli kiradi. Bo‗lar keltirgan 
yo‗qolishlar deyiladi. Tansformatorlardagi yo‗qolishlar farqli ravishda 
quyidagi ifoda bilan aniqlanadi: 
∆P
t
=∆P
s
+K
2
yu
∆P
q
va quyidagi ifoda orqali hisoblanadi 
∆Pt/=∆Ps/+K
2
yu
∆Pq/,
bunda ∆Ps/=∆Ps+K
y.o‗
∆Qs keltirilgan tansformatordagi salt ishlash 
holatidagi quvvat yo‗qolishi tansformatordagi aktiv quvvat yo‗qolishini 
hisobga oluvchi va elektr ta‘minot tizimidagi barcha elementlarda 
tansformatorlar iste‘mol qilayotgan reaktiv quvvatga bog‗liq; 
∆Pk/=∆Pk+K
y.o‗
∆Pq – keltirilgan QT dagi quvvat yo‗qolishi, 
∆P - salt ishlashdagi quvvat yo‗qolishi (hisob-kitobda ularni 
tansformatorlar po‗latidagi yo‗qolishga taxminan teng deb hisoblanadi); 
∆P
k
- 
qt 
dagi 
quvvat 
yo‗qolishi 
(tansformatorlardagi 
mis 
chulg‗amlardagi yo‗qolish); 
K
y.o‗
- yo‗qolishni o‗lchash koeffisienti; 
K
yu
=S
n,t
/S
n
-yuklanish koeffisienti; 
S
nt
-real yoki hisoblangan tansformator yuklamasi; 
S
n
-tansformatorning nominal yuklamasi. 
100
%
0
s
i
I
S
Q


- tansformatorning salt ishlash holatidagi reaktiv quvvati; 
100
%
q
i
q
U
S
Q


- tansformatorning pasportida ko‗rsatilgan nominal 
yuklanishdagi iste‘mol qilinadigan reaktiv quvvat; 
I
s
- tansformatorning salt toki, %; 

185
U
q
- tansformatorning qisqa tutashuv kuchlanishi, % . 
Tansformatorning keltirilgan egri chiziqli quvvat yo‗qolishi, 
yuklanishi o‗zgarishiga S
n
.
t
bog‗liqligi ko‗rsatilgan (15.3.1- rasm). 
Yuklamalar o‗zgarishi kuch tansformatorlaridagi ∆P
t
. keltirilgan aktiv 
quvvat yo‗qolishiga bog‗liqligidan iborat. 
15.3.1-rasm. AP'' keltirilgan aktiv quvvat yoqolishining kuch tansformatorlarida yuklama 
o‗zgarishiga bog‗liqligi: 1 va 2 - 1 va 2 tansformatorlar alohida ishlaganida aktiv quvvat 
yo‗qolishi; 3 - 1va 2 tansformatorlar parallel ishlaganidagi aktiv quvvatlar yo‗qlishi 
yig‗indisi; AP X1 va AP X2 - 1 va 2 tansformatorlar SI keltirilgan aktiv quvvat yo‗qolishi. 
A nuqta yuklamasi S
n.t.A
. ga mos ravishda grafikli yoki analitik usul 
bilan topilishi mumkin. 
Analitik usul ancha qulay hisoblanadi, chunki hisoblashda faqat A, B 
va V nuqtalar qiziqtiradi va ularga mos keladigan yuklamalar S
1
, S
2
va S
3
yuqoridagi ifodadan foydalanib: 
ikkita parallel ishlayotgan tansformatorlar maqsadga muvofiq 
samarali ishlashini tashkil qilish uchun; 
parallel ishlayotgan tansformatorlar guruhiga yana bitta samarali 
ishlashi va maqsadga muvofiq ishlash masalasini xal qilish uchun. 
a va b koeffisientlari guruh tansformatorlari uchun umumiy 
ko‗rinishda quyidagi ifodadan aniqlanadi. 
bunda n-guruhdagi tansformatorlar soni, i - 1,2,3,...n-tansformatorlarning 
tartib raqami;
 
∑ - 
ko‗rsatkich 
indeksi, 
butun 
guruh 
uchun, 
tansformatorlardan tashkiltopgani umumiy hisoblanadi. 
Keyinchalik masalaga guruhda ishlatilayotgan tansformatorlarga 
yana bittani qo‗shib, keltirilgan yo‗qolishni hisoblab chiqarish farqi yo‗li 

186
bilan yig‗ish qulay, qo‗shimcha ulangan tansformatorni formula orqali 
yoki 
 
bunda indeks 
 
∑, b ning guruhdagi n tansformatorlardan tashkil 
topganlarga munosabatini bildiradi, indeks ∑+1- guruhga , (n+1) 
dan 
tashkil topgan tansformatorlar. Indeks (n+1) faqat ko‗rsatkich miqdori 
nisbatini (n+1) taligini bildiradi. Ya‘ni qo‗shimcha qo‗shilgan 
tansformatorlarga b∑+1-b∑ - ayrmasini ko‗rsatish zarur, doimo manfiy 
bo‗lsa, ∆P
f
ga oid, musbat yoki manfiy qiymat qabul qilishi mumkin. 
Ikkinchi holatda qo‗shimcha tansformator ulanishi maqsadga muvofiq 
bo‗ladi. 
Tansformatorlar moyini ishlatish. Tansformatorlar moyi uchta asosiy 
vazifani bajaradi: 
-
aktiv qismlar bo‗laklarni kuchlanish ostida izolyatsiyalaydi; 
-
ish davrida aktiv qism bo‗laklarini qizishdan sovutadi; 
-
qattiq izolyatsiyali chulg‗amlarni namlanishdan saqlaydi. 
Moyning ishlatilishi xususiyati va sifati kimyoviy tuzilishidan 
aniqlanadi. Y
A
ngi keltirilgan moy ishlab chiqargan korxona sertifikatga 
ega bo‗lishi kerak, standartga mosligi haqidagi tasdiqlangan yozuvi 
tansformator pasportida. 
Tansformatorni har bir tekshirilishida moyning yuqori sathi harorati 
termometrda yoki termosignalizatorda nazorat qilinadi. Bu harorat 95 °C 
dan oshmasligi kerak. Boshqa hollarda tansformator yuklamasi 
kamaytirilishi kerak. 
Moy holatini sinash natijalari orqali baholanadi, bular sig‗imiga 
qarab uch turga bo‗linadi: 
1)
elektr mustahkamlikka sinash. Bunda moyni teshilish kuchlanishi 
U
pr
aniqlanadi, mexanik qo‗shilmalar borligi va namligi aniqlanadi; 
2)
moy qisqa taxlili. Bu yerda p1 ga qo‗shimcha moy chaqnashi va 
kislotali soni aniqlanadi; 
3)
moyning to‗la taxlili. Bu yerda p2 ga qo‗shimcha namligining 
soni borligi aniqlanadi va mexanik qo‗shimchalar, dielektrik tgφ burchak 
yo‗qolishi, suvda еriydigan kislotaga egaligi va ishqor kislotaga qarshi 
kiritmalarga egaligi, quyuqlashish harorati, gaz mavujudligi va boshqa 
ko‗rsatkichlari tgδ dielektrik yo‗qolish ko‗rsatkichi moy eskirganini va 
iflosligini bildiradi. 

Download 5,59 Mb.