1
Farg‘ona - 2023
60710600 – Elektr energetika (elektr
tarmoqlari va tizimlari) yo‘nalishi talabalari
uchun
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM,FAN VA INNOVATSIYALAR
VAZIRLIGI
FARG‘ONA POLITEXNIKA INSTIUTI
“ELEKTR ENERGETIKASI” kafedrasi
STANSIYA VA PODSTANSIYA
3
O‘ZBEKISTON
RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYaLAR
VAZIRLIGI
FARG‘ONA POLITEXNIKA
INSTITUTI
ELEKTR ENERGETIKASI
KAFEDRASI
60710600 – Elektr energetika (elektr tarmoqlari va tizimlari) ta’lim yo‘nalishi
talabalari uchun
«
STANSIYA VA PODSTANSIYA
»
FANIDAN
MA’RUZALAR
MATNI
FARG‘ONA–2023
FarPI Uslubiy ken–
gashida
tasdiқlangan
“__”____yil №__ sonli
bayonnoma Reg. №
___
4
Ushbu ma’ruzalar matni “Stansiya va podstansiya” fanining ishchi dasturi asosida
yozilgan. Ma’ruzalar matni 60710600 – Elektr energetika (elektr tarmoqlari va tizimlari) ta’lim
yo‘nalishi talabalari uchun mo‘ljallangan.
Tuzuvchilar:
dotsent. A.X. Eraliyev
assistant. H.SH. Ne’matjonov
Taqrizchilar:
1. G‘.A. Shermatov
FarPI “EE” kafedrasi katta o‘qituvchisi
“Elektr energetikasi
” kafedrasining 2023 yil
09.10.2023 yildagi 2–sonli
majlisida muhokama
qilingan.
O‘quv–uslubiy majmua Energetika
fakulteti
uslubiy
Kengashining 2023 yil “11”10 2023 yildagi 2–sonli
bayonida maqullangan
5
«Stansiya va podstansiya» o‘quv fani “Elektr energetika” ta’lim yo‘nalishi
bo‘yicha bakalavrlar tayyorlashda asosiy umumkasbiy fanlaridan biridir.
Ushbu dastur elektr stansiyalarini bosh sxemalari va ularning xususiyatlari,
elektr stansiyalarining o‘z extiyoj tizimlari va ularni ta’minlanish sxemalari, stansiya
va podstansiyalarni o‘lchov, nazorat va boshqarish tizimlari, zaminlash
qurilmalarini xisoblash va elektr stansiyalari va
podstansiyalarni yashindan
ximoyalash asoslarini o‘zlashtirishi, fan tarixi va rivojining tendensiyasi, istiqboli
hamda respublikamizdagi ijtimoiy-iqtisodiy islohotlar natijalari va xududiy
muammolarning elektr energetika istiqboliga ta’siri kabi masalalarini qamraydi .
6
Ma’ruza-1.
KIRISh. FANNING MAQSADI VA VAZIFALARI.
Reja:
1.1. Elektr stansiyalarini elektr sxemalari , o‘z extiyoj tizimlari, o‘lchov, nazorat va
boshqarish tizimlari va elektr stansiyalari va podstansiyalarni yashindan
ximoyalash asoslarini o‘zlashtirish.
1.2. Fan tarixi va rivojining tendensiyasi, istiqboli hamda respublikamizdagi
ijtimoiy-iqtisodiy islohotlar natijalari va xududiy muammolarning elektr energetika
istiqboliga ta’siri
Tayanch so‘z va iboralar:
Elektr energiyasining sifat ko‘rsatkichlari, energiya resurslari, elektr stansiyasi,
nimstansiyasi, elektr tarmog‘i, elektr iste’molchilari, energetik tizim, elektr
qurilmasi.
1.1. Kirish. Kursning vazifaElektr stansiyalarini elektr sxemalari , o‘z extiyoj
tizimlari, o‘lchov, nazorat va boshqarish tizimlari va elektr stansiyalari va
podstansiyalarni yashindan ximoyalash asoslarini o‘zlashtirish
Elektr stansiyalari ko‘p miqdordagi asosiy
va va yordamchi elektr
qurilmaning murakkab texnologik kompleksini namoyon etadi. Asosiy elektr
qurilmalarga elektr energiyasini ishlab chiqarish, uzatish va taqsimlash, yordamchi
qurilmalarga yordamchi funksiyalarni (o‘lchash, signalizatsiya, boshqarish, himoya
va avtomatika va boshqalar) bajaruvchilar xisoblanadi.
Generatorlarni kuchlanishdagi yig‘ma shinalar bilan o‘zaro ulanishini
soddalashtirilgan prinsipial elektrik sxemasi 1.1–rasmda ko‘rsatilgan.
Generatordan
ishlab chiqarilgan elektr energiyasi YSh
ga, qabul qilinib, keyin energiya tizimi
va xususiy extiyoj (XE) bilan o‘zaro
yuklamalarga (Yu) tarqaladi.
Sxemada belgilangan alohida elementlar
quyidagicha belgilanadi:
o‘chirgichlar Q–elektr
zanjirini
normal va avariya sharoitida ulash va
uzish uchun, ajratkichlar QS–elektr
qurilmasining
mas’ul
qismidagi
kuchlanishni olib zaruriy ta’mir paytida
tanlash va ochiq uzilish hosil qilish
uchun; ajratkich, qoidaga ko‘ra, elektr
qurilmasining
opreativ
elementi
(apparati)
emas,
ta’mir
elementi
hisoblanadi;
Elektr stansiyalarida elektr energiya hosil qilish texnologik jarayoni.
