-rasm. Ochiq taqsimlash qurilmasi ko‗rinishi

217
1 – yig‗ma shinalar; 2– kontakt tizimi; 3 – o‗tish izolyatorlari; 4 – 
o‗tish izolyatorlari; 5 – Yerlagich ЗРФ; 6 – tok transformatori; 7 – nol 
ketma-ketlik tok transformatori; 8 – to‗siq (parda); 9 – tortiluvchi element; 
10 – o‗ta kuchlanishdan chegaralagich; 11 – kabelli ulanishlar;12 –tayanch 
izolyator; 13 – yerlagich shinasi; 14 – olinuvchi to‗siq; 15 – kabelli ulanish 
shinasi. 
20.1.2-rasm. Taqsimlash qurilmasi tuzilishi: А - kuch o‗chirgich qismi; В - kabel 
ulanish qismi; С - yig‗ma shina; D - rele va avtomatika qismi.1 – yig‗ma shinalar; 2– 
kontakt tizimi; 3 – o‗tish izolyatorlari; 4 – o‗tish izolyatorlari; 5 – Yerlagich ЗРФ; 6 – 
tok transformatori; 7 – nol ketma-ketlik tok transformatori; 8 – to‗siq (parda); 9 – 
tortiluvchi element; 10 – o‗ta kuchlanishdan chegaralagich; 11 – kabelli ulanishlar;12 –
tayanch izolyator; 13 – yerlagich shinasi; 14 – olinuvchi to‗siq; 15 – kabelli ulanish 
shinasi
. 
Podstansiya elektr qurilmalarini ishlatish jarayonida, ularning 
izolyatsiyasi har xil sharoitlar (faktorlar) ta‘siriga uchraydi va shu sababli 
matyerial izolyatsiya xususiyati o‗zgaradi, izolyatsiya xususiyati o‗zgarishi 
qayta tiklanadigan yoki tiklanmaydigan bo‗lishi mumkin. 

218
Izolyatsiya tiklanmaydigan bo‗lishi, matyerialning fizikaviy va 
kimyoviy tuzilishi o‗zgarishi yomonlashishini natijasidir. Bunday 
holatlarda matyerial eskirgan deyiladi va yana uning elektr xossasi 
yomonlashishi, elektr mustahkamligi pasayishi izolyatsiyasining tabiiy 
holda sekin va uzoq muddatda sodir bo‗ladi. 
Ko‗p hollarda izolyatsiyaning mexanik shikastlanishi paydo bo‗lishi 
kuzatiladi, buning natijasida nozik joylar paydo bo‗ladi (yoriladi, oraliq 
paydo bo‗ladi), ya‘ni joylarda nuqsonlar sodir bo‗ladi. 
Bu nuqsonlar paydo bo‗lishiga asosiy sabab, izolyatsiyaning 
eskirishi, bu kuchli zaryadsizlanishlar davrida qisqa vaqtda o‗ta 
kuchlanish, mexanik nosozliklar, ko‗p sig‗imli ifloslanishlar, yuzlarning 
namlanishlari va bir qator sabablarga ko‗ra yuzaga keladi. Izolyatsiyadagi 
nuqsonlarni aniqlash uchun oldini olish tekshirish va sinash ishlari olib 
boriladi, bo‗larning bajarilish darajasi va olib borilishi maxsus qo‗llanma, 
ko‗rsatmalar asosida belgilanadi va bo‗lar elektr qurilmaning vazifasiga, 
uning ishonchlik talabiga, ifloslanish ko‗rsatgichi, ishlash harorati va 
ishlatish texnologik jarayoniga bog‗liq. 
Izolyatsiyani oldini olish tekshirish va sinash usullari asosan 
quyidagilar hisoblanadi: 
a)
megaommetrda izolyatsiya qarshiligini o‗lchash yoki o‗tkinchi 
toki o‗tkazuvchanligini o‗lchash; 
b)
sig‗imini o‗lchash; 
v) dielektrik yo‗qolishini o‗lchash; 
g)
o‗zgaruvchan tokning yuqori kuchlanishida sinash; 
h)
to‗g‗rilangan tokning yuqori kuchlanishida sinash; 
i)
qisman 
zaryadsizlanishini 
aniqlagichda 
(indikatorda) 
izolyatsiyasini sinash. 
Ochiq havoda RU ni o‗rnatishda quyidagi talablarga rioya qilish 
kerak: 
1.Qurilmalar 
rejalashtirilgan 
maydonchada 
kamida 
0,2 
m 
balandlikda joylashtirilishi, atrof-muhit sharoitlariga mos keluvchi 
konstruksiyalarga ega bo‗lishi kerak. Qor uyumlarining balandiligi 1 m va 
undan yuqori bo‗lganda shkaflar balandlatilgan fundamentlarda o‗rnatilishi 
kerak. 
2. Shkaflarda apparatlar, rele va o‗lsov asboblari, xisoblash 
asboblarini davlat standartlari talablariga asosan normal ishlashini 
ta‘minlash uchun mahalliy isitish moslamasi bilan ta‘minlashi kerak. 
Ishlab chiqarish xonalarida taqsimlash qurilmalarining o‗rnatilishi: 
1. Yo‗riqnomadan o‗tkazilmagan xodimlar kirishi mumkin bo‗lgan 
xonalarda o‗rnatilgan RU butun to‗siqlar bilan berkitilgan tok o‗tkazuvchi 

219
qismlarga ega bo‗lishi kerak. 
RUda ochiq tok o‗tkazuvchi qismlar ishlatilganda, to‗silgan bo‗lishi 
kerak. Bunda to‗siqlar to‗rli, butun yoki aralash bo‗lishi va balanligi 
kamida 
1,7 
m 
bo‗lishi kerak. 
To‗rli 
to‗siqdan 
qurilmaning 
izolyatsiyalanmagan tok o‗tkazuvchi qismlarigacha bo‗lgan masofa kamida 
0,7 m va butun to‗siqlarda ushbu Qoidalarning 4.1.15-bandiga asosan 
bo‗lishi kerak.
2. Simlar va kabellarning uchlari qurilma ichida joylashgan bo‗lishi 
kerak. 
3. Yechib olinadigan to‗siqlar, shuningdek maxkamlanishi kerakki, 
ularni maxsus asbob yordamisiz yechishning imkoni bo‗lmasin. Eshiklar 
kalit bilan qulflanishi kerak. 

Download 5,59 Mb.