-rasm. Neytrali yerdan ajratilgan tizimning sxemasi

256
kuchlanishi fazalararo kuchlanishga teng bo‗ladi. Bu fazalar zaryad
toklari
√ 
marotaba A fazasining sig‗imiy toki nolga tenglashadi.
Shunga ko‗ra yerga tutashgan holat uchun sig‗imiy tok normal 
holatga nisbatan 3 marotaba ortadi, ya‘ni 
0
0
3
3
3
I
l
C
U
I
I
f
dsk
aks




formuladagi I
ask
toki zanjir kuchlanishi, chastota va fazaning
yerga nisbatan sig‗imi orqali aniqlanadi. Faza sig‗imiy, asosan,
liniya konstruksiyasi va uzunligiga bog‗liq bo‗lib qoladi. 
Yerga tutashish amalda fazalararo kuchlanish tizimiga va 
iste‘molchining ish rejimiga unchalik ta‘sir ko‗rsatmaydi. Shunga
ko‗ra neytrali yer bilan tutashmagan tarmoqlarda yerga tutashish
holati avariya holatiga olib kelmaydi, bu anormal holatni vujudga 
keltiradi xolos. Bunda shikastlangan liniya tarmoqda ulangan holda 
bir qancha vaqt ishlab turishi mumkin. 
§24.4.Neytrali izolyatsiyalangan 1000 V gacha kuchlanishli elektr 
jihozlarni zaminlash.
 
Elektr uskunani yerga ulash uchun foydalaniladigan yerga ulash 
qurilmasining qarshiligi 4 Om dan ortiq bo‗lmasligi kerak. 
Generatorlarning va transformatorlarning quvvati 100 kVA va undan 
past bo‗lganda yerga ulash qurilmalari 10 Om dan katta bo‗lmagan 
qarshilikka ega bo‗lishlari mumkin. Agar generatorlar va transformatorlar 
parallel ishlasalar, 10 Om qarshilik ularning umumiy quvvati 100 kVA dan 
ortmaganda ruhsat etiladi. 
Generatorning, transformatorning neytrali 1000 V gacha tomonida 
yerga ulovchi o‗tkazgich yordamida yerga ulash qurilmasiga ulangan 
bo‗lishi shart. Yerga ulovchi o‗tkazgichning kesim yuzasi 24.4.1-jadvalda 
ko‗rsatilgandan kam bo‗lmasligi kerak. 
Ye
rga ulovchi va nol himoya o‗tkazgichlarning eng kichik o‗lchamlari 
24.4.1-jadval 
Nomi 
Mis 
Alyumi 
niy 
Po‗lat 
bino 
ichida 
tashqi 
qurilmalarda 
erda 
Izolyatsiyalanmagan 
o‗tkazgichlar: 
kesim yuzasi, mm
2
diametr, mm 
4 
- 
6 
- 
- 
5 
- 
6 
- 
10 
Izolyatsiyalangan o‗tkazgichlar: 
kesim yuzasi, mm
2
1,5* 
2.5 
- 
- 
- 
Faza tolalari bilan umumiy 
himoya qobig‗iga ega bo‗lgan 
1 
2,5 
- 
- 
- 

257
kabellar va ko‗p tolali simning 
yerga ulovchi va nol tolalari, 
mm2. 
Burchakli 
po‗lat: 
rafning 
qalinligi mm. 
- 
- 
2 
2,5 
4 
Po‗lat tasma: 
kesim yuzasi, mm2 
qalinligi, mm 
- 
- 
- 
- 
24 
3 
48 
4 
48 
4 
Suv va gaz uzatuvchi (po‗lat) 
quvurlar: devor qalinligi, mm 
- 
- 
2,5 
2,5 
3,5 
Devor qalinligi kichik bo‗lgan 
po‗lat quvurlar: devor qalinligi, 
mm 
- 
- 
1,5 
2,5 
Ruxsat 
etil-
maydi 

O‗tkazgichlar trubalarda o‗tkazilganda, nol himoya simining kesimi 1 mm
2
ga teng 
olishga ruxsat etiladi, agar faza o‗tkazgichlarining kesimi xuddi shunga teng bo‗lsa 
Generatorning yoki transformatorning neytralidan taqsimlovchi 
qurilmaning shchitiga borayotgan nol ishchi o‗tkazgichdan yerga ulovchi 
sim sifatida foydalanishga ruhsat etilmaydi. 
Ko‗rsatilgan yerga ulagich generator yoki transformatorning bevosita 
yaqinida joylashgan bo‗lishi kerak. Alohida xollarda, masalan, sexlar 
ichidagi podstansiyalarda yerga ulagichni bevosita bino devori oldida 
qurilishiga ruhsat etiladi. 
Nol ishchi o‗tkazgichni generator yoki transformator neytralidan 
taqsimlovchi qurilmaning shchitiga chiqarilishi: fazalar shinalar bilan 
chiqarilganda–izolyatorlarga o‗rnatilgan shina bilan; fazalar kabel (sim) 
bilan chiqarilganda–kabel (sim) tolasi bilan amalga oshirilgan bo‗lishi 
kerak. Alyuminiy qobiqli kabellarda, qobiqdan to‗rtinchi tola o‗rnida, nol 
ishchi o‗tkazgich sifatida foydalanishga ruhsat etiladi. 
Generator yoki transformator neytralidan ketayotgan nol ishchi 
o‗tkazgichning o‗tkazuvchanligi, fazalar chiqarmasi o‗tkazuvchanligining 
50% idan kam bo‗lmasligi kerak. 
Generatorlarning yoki transformatorlarning yoki bir fazalik tok 
manbai chiqarmasining neytrallari ulangan yerga ulash qurilmasining 
qarshiligi yilning istalgan vaqtida liniyaviy (fazalararo) kuchlanishlar uch 
fazali tok manbaida 660 V, 380 V va 220 V bo‗lganida, yoki bir fazali 
tok manbaida 380 V, 220 V va 127 V bo‗lganida tegishlicha 2, 4 va 8 Om 
dan katta bo‗lmasligi kerak. Ushbu qarshilik, tabiiy yerga ulagichlardan, 
shuningdek 1000 V gacha chiqib ketayotgan liniyalar soni ikkitadan kam 
bo‗lmaganda XL ning nol simi yerga qayta ulanishlarining yerga 
ulagichlaridan foydalanish hisobga olinib, ta‘minlanishi kerak. Bunda, 
generator yoki tansformator yoxud bir fazali tok manbai chiqarmasi 

258
neytralining bevosita yaqinida joylashgan yerga ulagichning qarshiligi, uch 
fazali tok manbaining liniyaviy (fazalararo) kuchlanishi 660 V, 380 V va 
220 V yoki bir fazali tok manbai 380 V, 220 V va 127 V bo‗lganda 
tegishlicha 15, 30 va 60 Om dan ortiq bo‗lmasligi kerak. 
Yerning solishtirma qarshiligi ρ 100 Om.m dan ortiq bo‗lganda 
yuqorida ko‗rsatilgan normalarni 0,01ρ marta, lekin ko‗pi bilan o‗n 
barobar oshirishga ruhsat etiladi.
XL da nol simiga ulash faza simlarining tayanchlari bo‗yicha 
yotqizilgan nol ishchi sim bilan amalga oshirilishi kerak. 
Uzunligi 200 m dan ortiq XL ning (yoki ulardan shaxobchalarning) 
oxirlarida, shuningdek XL dan nol simiga ulanishi kerak bo‗lgan elektr 
qurilmalarga kirishlarda nol ishchi simining yerga qayta ulanishi amalga 
oshirilgan bo‗lishi kerak. Bunda, birinchi navbatda tabiiy yerga 
ulagichlardan, masalan, tayanchlarning yer osti qismlaridan, shuningdek 
chaqmoqdan xosil bo‗lgan o‗ta kuchlanishdan ximoyalash uchun qilingan 
yerga ulash qurilmalaridan foydalanish lozim. 
Ko‗rsatilgan yerga qayta ulashlar, agar bundan ortiq yerga ulashlar 
chaqmoqdan xosil bo‗lgan o‗ta kuchlanishdan ximoyalash uchun talab 
etilmagan bo‗lsa, amalga oshiriladi. 
O‗zgarmas tok tarmog‗ida nol simini yerga qayta ulash alohida, yer 
osti quvurlari bilan metall aloqalari bo‗lmagan sun‘iy yerga ulagichlar 
yordamida amalga oshirilishi kerak. O‗zgarmas tok XL da o‗ta 
kuchlanishdan ximoyalash uchun qilingan yerga ulash qurilmalaridan nol 
ishchi simini yerga qayta ulash uchun foydalanish tavsiya etiladi. 
Nol simini yerga qayta ulash uchun foydalaniladigan yerga ulash 
simlari, uzoq muddat 25 A dan kam bo‗lmagan tok oqib o‗tish shartidan 
kelib chiqib tanlanishlari kerak. Ushbu simlar mexanik mustahkamligi 
bo‗yicha 24.4.1-jadvalda keltirilganlardan kam bo‗lmagan o‗lchamlarga 
ega bo‗lishlari kerak. 
Har bir XL nol ishchi simi barcha yerga qayta ulagichlarining oqib 
o‗tishga umumiy (shu jumladan tabiiy ulagichlarning) qarshiligi yilning 
istalgan vaqtida liniyaviy (fazalararo) kuchlanish uch fazali tok manbai 660 
V, 380 V va 220 V yoki bir fazali tok manbai 380 V, 220 V va 127 V 
bo‗lganda tegishlicha 5, 10 va 20 Om dan ortiq bo‗lmasligi kerak. Bunda 
har bir yerga qayta ulash yerga ulagichning oqib o‗tishga qarshiligi, o‗sha 
kuchlanishlarda, tegishlicha 15, 30 va 60 Om dan ortiq bo‗lmasligi kerak. 
Yerning solishtirma qarshiligi ρ 100 Om.m dan ortiq bo‗lganda, 
yuqorida ko‗rsatilgan normalarni 0,01 marta, lekin ko‗pi bilan o‗n barobar 
oshirishga ruhsat etiladi. 

259

Download 5,59 Mb.