100
bilan va paxta qog‗ozli to‗qima bilan qoplanadi. Chulg‗am maxsus qafasga
o‗raladi, keyinchalik esa ma‘lum bir joylariga beton qo‗yiladi. Beton
ustunlarni tashkil toptiradi, ular chulg‗amlar o‗ramlarini mahkamlaydi,
ularni o‗z og‗irligi va elektr dinamik kuchlanishlar Q.T.
toki natijsaida
siljib ketishiga yo‗l qo‗ymaydi.
Erlangan konstruksiyalarda reaktor izolyatsiyasi, vertikl o‗rnatilganda
esa, va yana qushni fazalar tayanchlari izolyatorlar yordamida amalga
oshiriladi.
Reaktorlarni montajdan oldin tekshirishdan o‗tkaziladi. Izolyatsiya va
ustunlarida nuqsonlar (yoriq va singan еrlari) laklangan ustun yuzalarida
buzilish bo‗lmasligi kerak; atrof-muhit harorati 15-20 С
da izolyatsiya
qarshiligi 50 MOm RB-6 va 100 MOm RB-10 turli reaktorlar uchun
ko‗satilganidan kam bo‗lmasligi kerak. Agar o‗lchangan izolyatsiya
qarshiliklari ko‗rsatilganidan kam bo‗lsa, u holda ularni ishlab chiqargan
korxona pasport ma‘lumotlari bilan taqqoslash zarur; o‗lchangan
izolyatsiya qarshiligi ishlab chiqargan korxona o‗lchagan
haroratdagi
izolyatsiya qarshiligini 70% dan kam bo‗lmasligi talab qilinadi.
Reaktor kuchli magnit maydonini tashkil qilishi mumkin, shu sababli
bir necha turdagi himoya usullari qo‗llaniladi:
Reaktorning eng chetki bo‗linmasi xona ichidagi po‗lat tuzilishgacha
bo‗lgan oraliq (konstruksiyagacha) reaktor diametrining yarmidan kam
bo‗lmasligi kerak; po‗lat tizimi va o‗tkazgichlar yopiq zanjirni tashkil
qilmasligini nazorat qilish zarur; tayanch izolyatorlari nomagnit
matyeriallar bilan suvoq qilinadi (armirovkalanadi),
kontaktlar bolti
nomagnit po‗lat va latundan tayyorlanadi va mahkamlanadi.
Reaktor izolyatsiya qarshiligi qiymati kam bo‗lganida issiq havo
purkovich yordamida olovbardosh kamerada quritilishi kerak.
Kabel qog‗ozi mato-qog‗ozli tasma bilan o‗rab qoplanadi. Chulg‗am
o‗ramlarini maxsus ustunlarda yuqori sifatli beton qo‗yib mahkamlanadi.
Beton qo‗rigach ustunlarni namga chidamli izolyatsiyalovchi laklarga
shimitib to‗la quritiladi.
Betonli reaktorlarning ishlashi ishonchli va barqoror, lekin doimo
ko‗zatuv ostida bo‗lishini talab qilinadi, chunki nosozlik, halokat (avariya)
reaktorlarni tiklab bo‗lmaydigan og‗ir oqibatlarga olib keladi.
Quritish jarayonida issiq havoni to‗g‗ridan-to‗g‗ri
beton ustunlarga
yo‗naltirilmasligi kerak, qizdirish harorati 90 С dan ko‗p bo‗lmasligi zarur.
Reaktor In tokining 75% maromli tok ostida samarali quritish ishlari
bajariladi. Kameraga kiruvchi havo harorati 110-120С bo‗lganida
chulg‗amlar izolyatsiya qarshiligi 6 M Om dan kam bo‗lmasa 6-8 soat
oralig‗ida bir tekis bo‗lsa, quritish tamomlangan deyiladi.
101
Quritish tugatilgach beton ustunlarni tabiiy olif bilan qoplash kerak,
havo 65 С ga pasayganida ikkinchi marta laklanadi. Har bir laklashdan
keyin 5-6 soat pishiriladi, yana havo haroratini 110-120 С ga ko‗tarish
zarur. Reaktorni quritish jarayonida yong‗indan himoya tadbirlari
bajarilishi kerak. Reaktorlarni montaj qilishda beton ustunlar holati
izolyatorlar va g‗altaklar tekshiriladi. Betondagi
lak qoplamalar butun va
uzluksiz bo‗lishi zarur. O‗ramlar pachoqlanmagan bo‗lishi kerak.
Chulg‗am va tayanch izolyatorlari tilchalari (shtbirlar) oraliq o‗lchovlari,
beton ustunlar izolyatsiya qarshiligi, 6 kV reaktorlar uchun 50 M Om va 10
kV lar uchun 100 M Om dan kam bo‗lmasligi kerak. Reaktorlarni montaj
qilishda, o‗rnatilish ko‗rinishiga qarab maxsus moslamalar yordamida
ko‗tariladi.
6.3.1 va 6.3.2-rasmlarda reaktorlarni montaj oldi va montajdagi
ko‗tarish usuli keltirilgan.
Avvalo poydevorga yuqori fazasi ko‗tarib o‗rnatiladi, uni yuqoriga
ko‗taradi. Keyin poydevorga o‗rta faza o‗rnatiladi, yuqorigini tushirib, uni
o‗rta fazaga tushirib, o‗rta
faza izolyatoriga mahkamlanadi, ikkala faza
yuqoriga ko‗tariladi va pastki faza ustiga o‗rnatib mahkamlanadi. Faza
reaktorlari ustma-ust joylashishini to‗g‗rilaganda qattiq kartondan
qistirmalar qo‗yiladi. Ustma-ust (vertikal) montajda korxona fazalar
tamg‗alariga oid bajariladi: (V- yuqorigi; C- o‗rta va N- pastki), gorizontal
yoki pog‗onali montajdagi 6.3.2, 6.3.3-rasmlardagi,kabi bajariladi,
oraliq
masofalar ruxsat etilgan, loyihadagi kabi minimal bo‗lishi kerak.
