16
Internet resurslarini har xil ko’rinishdagi axborotlar tashkil etadi. Ulardan
foydalanish Internetning har xil hizmatlari yordamida amalga oshiriladi.
Mavjud hizmatlarni bilish, konkret hizmatlarga
murojaat qila bilish va
qo’yilgan masalani yechish usullarini to’gri tanlash tarmoqda ishlash samarasini
belgilaydi.
Internet hizmatlarini quyidagi sinflarga ajratish mumkin.
-Interaktiv hizmatlar;
-to’gri murojaat qilish hizmatlari;
-keyinchalik o’qishga mo’ljallangan hizmatlar.
Keyinchalik o’qishga mo’ljallangan hizmatlar ko’p tarqalgan bo`lib, ular
ancha universal va kompyuter resurslariga hamda aloqa tizimlariga bo’lgan
talablari kamroq hisoblanadi.
Bu sinfning asosiy belgisi – axborot olishga berilgan talab bilan uni olish
vaqti orasidagi tafovut katta bo`lishi mumkin (masalan, electron po`chta).
To`g`ri murojaat qilish hizmatlari berilgan talab bo`yicha axborot o`sha
vaqtning o`zidayoq qaytarilishi bilan harakterlanadilar.
Lekin bunday hizmat
axborot oluvchidan o`sha paytning o`zidayoq qaror qabul qilishni talab
qilmaydi.
Axborot olinganidan so`ng tezda qaror qabul
qilib javob berilishi talab
qilinadigan hizmatlar interaktiv hizmatlar deyiladi.
Yuqoridagi hizmatlar to`g`risida aniqroq tasavvur hosil qilish uchun oddiy
aloqa hizmatidan misol keltiradigan bo`lsak, interaktiv hizmatga telefon
hizmatini, to’gri murojaat qilish hizmatlariga faks va keyinchalik o’qishga
mo’ljallangan hizmatlarga xat orqali aloqani ko`rsatish mumkin.
4.1. Internet hizmatlarining shakllari
Internetda ko`rsatiladigan tarmoq hizmatlari asosan quyidagilardir:
- axborot uzatish tarmoq tizimlari (FTP, GOPHER);
17
-axborot qidirish tizimlari (Yahoo, Lycos, Alta vista,
Rambler va
boshqalar);
- kommunikatsion hizmat, telekonferensiyalar (E-mail, Telnet,
UseNet va
boshqalar);
- multimedia va informatsion tizimlar (Word Wide Web);
FTP (File Transfer Protocol) fayllarni uzatish protokoliga asoslangan
axborot hizmati Internetda birinchi yaratilgan tizimlardan hisoblanadi.
FTP tarmoq bo`yicha istalgan shakldagi fayllarni yuborishi mumkin.
Gopher ham Internetning axborot tizimi hisoblanadi.
Gopherning afzalligi
shundaki, u foydalanuvchi ulangan Gopher – serverdagi menyuga kirib
tanlangan punkti bo`yicha Internetning boshqa Gopher –
serverlariga yuborishi
mumkin.
Internetda turli hildaga qidirish tizimlari yaratilgan bo`lib, bu tizimlarning
asosiy maqsadi kerakli axborotlarni oson va qulay usulda topib berishdir.
Elektron pochta aniq kompyuter adresi bo`yicha bir-biridan turli xil
masofada bo`lgan foydalanuchilar orasida tez
ulanish va katta hajmdagi
axborotlar bilan almashish imkoniyatini beradi.
Internetda
telekonferensiya
tarqoq
holda
joylashgan
ko`p
foydalanuvchilarni o`zaro uzluksiz muloqot ilishi uchun mo`ljallangan tizimdir.
UseNet Internetdan foydalanuchilar uchun telekonferensiya deb nomlangan
guruhiy munozaralarda ishtirok etish imkoniyatini yaratuvchi tizimdir.
Resurslarning adreslari Internetdan axborot olish “kaliti” hisoblanadi.
Foydalanuvchi kerakli joyga electron po`chta orqali habar yuborishi
lozim
bo`lsa shu joyning manzilini ko`rsatishi lozim.
