Mineralokeramik materiallar. Mineralokeramik materiallarni uch guruxga bulish mumkin: oksidli keramika, kermet va oksid-karbidli keramika.
jadval -12
Materi- al turi
|
Kurinishi va sifati
|
Belgilanishi
|
Tavsifi
|
Materi- al turi
|
Mikrolit
|
TSM-332
|
TSNIITMash, Al2O3 va MgO poroshoklarini quyish bilan xosil qilish
|
|
Oq
|
VO13
|
Al2O3
|
|
Kulrang
|
VSH75
|
VNIIASH (Al2O3) yaratgan
|
Nitrat- li keramika
|
|
|
Sl3N4
|
Aralash keramika
|
Oksidli tsirkonieviyli oq.
|
|
Ikki komponentli Al2O3 va ZrO2
|
|
Oksidli karbidli, qora, kermet
|
V3
|
Ikki komponentli Al2O3 i TiC
|
|
|
VOK60, VOK63, VOK71, VOK85, VOK85S
|
Ikki komponentli Al2O3 + TiC2; raqam Al2O3 foiz miqdori
|
|
Kortinit
|
ONT-20
|
Ikki komponentli: Al2O3 i TiN
|
|
Silinit - R, jigarrang
|
-
|
Uch komponentli: Si3N4 + TiN + Al2O3
|
|
Sialon
|
-
|
Uch komponentli: Si3N4 +Al2O3 Si-Al-O-N
|
|
Nitridno-kremnievaya
|
|
Si3N4+SiC
|
Aralash keramika
|
Kremniy karbidi tolalari bilan
|
|
Alyuminiy oksidiga SiC tolalari qushilgan
|
Oksidli keramika, volfram karbididan 125 marta arzon bulgan alyuminiy oksidi asosida tayyorlanadi. Oksidli keramikaning qattiqligi va eyilishga chidamliligi, qattiq qotishmalarnikiga karaganda kam emas, issiqlikka bardoshligi esa nisbatan yuqori buladi.
Sanoat asosida chiqariluvchi TSM 332 markadagi keramika pulatlarning erish xaroratida uz xossalarini saqlaydi.
SHuningdek oksidli keramika juda murt va unchalik mustaxkam emas (sv =350-450 MN/m ) va faqat toza, yarim toza ishlov berish uchun tavsiya etilgan bulishi mumkin.
Kermet, alyuminiy oksidini boshqa metallar (molibden, xrom, volfram) kushimchalari bilan (10% gacha) va ularning birikmalarini (oksidlar, silitsidlar, boridlar, nitridlar) uzaro mujassamlashtirgan.
Misol uchun alyuminiy oksidini va 10% molibdenni saklovchi kermetni aytish mumkin. Tantal nitridini yoki karbidini va titan yoki tsirkoniboridli kermetlar xozirda ma`lum.
Oksidli - karbidli keramika, alyuminiy oksidini va metallar karbidini uzaro mujassamlashtiradi.
Metallarni va ularning birikmalarini qUshish mineralokeramikaning xossalarini sezilarli darajada yaxshilaydi, qisman uning qovushqokligini mustaxkamligini, issiqlik utkazuvchanligini oshiradi.
Olmoslar. Sintetik olmoslarni sanoat texnologiyasi asosida ishlab chiqish va tabiiy olmoslarni qazishni qUpaytirish xozirda keng tarqalmokda. Texnik olmoslarning asosiy qismi, qattiq qotishmali kesuvchi asboblarga va detallarga, oynalarga, kvartsga yarim utkazuvchi va boshqa qiyin ishlov beriladigan materiallarga olmosli va olmosli abraziv ishlov berish uchun foydalaniladi.
Xozirgi davrda nometall emas materiallarga, rangli metallarga va qotishmalarga, qisman fenolformaldegidlarga, karbamid smolalariga, atsetiltselliyuzaga, rezinaga, ebonitga, grafitga, misga, latunga, bronzaga, babbitga, oltinga, kumushga, alyuminiyga, platinaga, rux va magniy qotishmalarini nafis yunish uchun olmos keskichlar keng kulamda kullanilmoqda (13 jadval). Pulat va chuyanlarga ishlov berishda olmos keskichlarni kullash foydali xisoblanmaydi.
Olmos keskichlarning boshqa asbobsozlik materiallaridan tayyorlangan keskichlarga nisbatan turg’unligi Un va yuz marta kattadir. Bu olmoslarning yuqori qattiqlikka va eyilishga chidamliligiga ega ekanligi va ishqalanish koeffitsientini kichikligi xamda issiqlik Utkazuvchanligi yuqori ekanligi bilan tavsiflanadi.
Olmosning asosiy fizik mexanik xosslari:
jadval-13
Zichlik
Mikroqattiqlik
Egiluvchanlik moduli
Mustaxkamlik chegarasi:
Egilishda
Siqilishda
Issiqlik utkazuvchanlik koeffitsienti
Colishtirma issiqliq sig’imi Xarorat utkazuvchanlik koeffitsienti
|
(3,47 - 3,56)×103 kg/m3
10060 kgs/mm2
(72 - 93)×10 kgk /mm2
30 kgk/mm2
200 kgk /mm2
0,35 kal / (sm×sek×grad)
0,12 kal / (g×grad)
0,80×10 m2/sek
|
Olmos keskichlarning ishchi yuzalari 13-14 kvalitet tozaligigacha bulishi mumkin, kesuvchi qirraning yumaloqlanish radiusi esa 1 mkm gacha va xatto 0,05 - 0,10 mkm gacha buladi. SHu bilan bir qatorda olmos juda murt, mustaxkamligi past buladi.
SHuning uchun olmos keskichlarni, kuchlarning keskin tebranishidan va xaroratning tasodifiy oshishidan saqlash shart.
jadval-14
Yuqori qattiqlikga ega bulgan su`niy instrumental materiallar
Materialar turi
|
Kurinishi
|
Berilishi
|
Tavsifi
|
Olmos
|
Bort
|
-
|
Zarrachali oktazor formadagi kristallardan tashqil topgan
|
|
Ballas
|
ASB
|
Su`niy olmos yarimkristallik oval va sharsimondir
|
|
Karbonado
|
ASPK2,
ASPK3
|
Su`niy olmos karbonado yupqa zarrachali g’avas kristallardagi tashqil topgan.
|
Olmos zarrachalarining pishirmasi
|
Karbonit
|
-
|
Maxsus olmos bilan su`niy olmos pishirilgan bilan qoplangan
|
|
Dismit
|
-
|
Su`niy va tabiiy olmoslar kukunlarini pishirib tayyor-langan
|
|
-
|
SKM, SKM-R
|
Butun yarimkristallarning bog’lovchi elementlar bilan tayyorlangan kompozit
|
|
-
|
ARSZ
|
-
|
|
Almet
|
-
|
Olmos-metall kompoziti
|
Borning kubnitridi
|
Kompozit 01 (elpbor R, elpbor RM)
|
-
|
Bor kubnitridining polikris-tallari
|
|
Kompozit 09
|
PTNB,
PTNB-IK
|
Ikki vazali bor kubnitridi
|
|
Kompozit 10
(geksanit R)
|
VNB
|
Ikki fazali geksagonal bor nitridi
|
Ikki
|
Kompozit
03 (ismit)
|
Ismit-1,
Ismit-2,
Ismit-3,
|
Bor nitridning yarim kris-tallari
|
Borning kubnitridi pishirmasi
|
Kompozit 05
|
-
|
Bor kubnitridining ZrB2 i B-Cr2 N c W, Cr, Zr, Mg, kushimchalari bilan
|
|
Kompozit 05I
|
-
|
Kompozita 05.ning modifi-katsiyasi
|
|
Kompozit 06
|
-
|
Bor kubnitridining qoplama bilan pishirilgani
|
|
Niborit
|
-
|
Ti bilan bog’langan bor kub-nitridi zarrachalaridan tashqil topgan
|
|
Kiborit
|
-
|
Issiqlikka chidamli keramik bog’lovchilar bilan yarim kristallar
|
|
Tomal-10
|
-
|
Titan asosida bor kub nitrid kukunlari
|
Kup qatlamli suniy qattiq material
|
-
|
SVBN
|
Vol’fram ishtirokidagi qattiq qotishma asosidagi su`niy Ballas
|
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1. Avagimov V.D. Mashinasozlik materiallarini kesib ishlash. «Uqituvchi» nashriyoti, Toshkent, 1971.
2. Avakov A.A. Fizicheskie osnovq teorii stoykosti rejuuix instrumentov. M. «Mashgiz», 1960.
3.Bobrov V.F.i dr. Razvitie nauki o rezanii metallov. Pod redaktsiey. Zoreva N.N. M. «Mashinostroenie», 1967.
4. Vul’f A.M. Rezanie metallov. M. «Mashgiz», 1963.
5. Granovskiy G.I., Granovskiy V.G.Rezanie metallov. M. «Visshaya shkola», 1985.
6. Geller YU.A. Instrumentalg’nqe stali. M. «Metallurgiya», 1968.
7. Danilenko B.D., Fayzimatov.B.N, Irgashev O.S. Konspekt lektsiy po predmetam. «osnovi obrabotki materialov rezaniem», «proizvodstvennaya texnologiya». CHast’ I, II, III. Tip. FerPI, 2000.
8. Zorev N.N. Voprosq mexaniki protsessa rezaniya metallov. M. «Mashgiz», 1956.
9. Klushin M.I. Rezanie metallov. M «Mashgiz», 1957
10. Krivouxov V.A. i dr. Rezanie konstruktsionnqx materiallov, rejuuie instrumentq i stanki. M. «Mashinostroenie», 1967.
11. Loladze G.N Iznos rejuuego instrumenta. M. «Mashgiz», 1958.
12. Makarov A.D. Iznosostoykostg’ rejuuix instrumentov. M. «Mashinostroenie», 1966.
13. Poduraev V.N. Obrabotka rezaniem anoroprochnqx i nerjaveyuuix materialov. M. «Visshaya shkola», 1965
14. Reznakov A.N. Teplofizika rezaniya. M. «Mashinostroenie», 1969.
15. Silin S.S. Metod podobiya pri rezanii metallov. M. «Mashinostroenie», 1979.
16. Trent E. Rezanie metallov: Per. s angliyskogo yazqka. M. «Mashinostroenie», 1980.
17. Filolenko S.N. Rezanie metallov. Kiev, «Texnika», 1985.
|
