Maxsus son: “EKOLOGIYA VA EKOLOGIK TA'LIM MUAMMOLARI”
276
AMALIY VA TIBBIYOT FANLARI ILMIY JURNALI
Eng oqilona yondashuv-bu bolaning ovkatlanish tartibidir.Ovkatlarning
kimyoviy tarkibini baholash
va tahlil qilish, shuningdek,organizm jismoniy ko`rsatkichlarini baholash asosida individual, keng
qamrovli tekshirishlar ni amalga oshirishimiz lozim.Bolaning tekshirish
vaqtida aniqlangan organlar
va organizm tizimlari ishidagi og`ishlar, shuningdek uning alohida parhez imkoniyatlari hisobga
olinishi shart.
Jahon sport amaliyotida mushak to`qimasining anabolizmini oshirish, glikogen zaxiralarini
ko`paytirish
yoki aksincha, ularning kamayishi va uzoq muddatli jismoniy faoliyatga mushaklarning
bardoshliligini oshirishga qaratilgan mashk jarayonining turli bosqichlarida maxsus ovqatlanish
texnikasi qo`llaniladi. Musobaqa davrida iloji boricha tezroq jismoniy ish faoliyatini tiklashga
qaratilgan ozuqalardan foydalaniladi. Ratsionni optimallashtirish
uchun Pro - va prebiotiklar,
vitaminlar, minerallar va omega-3 bilan boyitilgan funktsional oziq-ovqat mahsulotlari ishlatilishi
mumkin.
Sportchilarning energiya va ozuqa moddalariga bo`lgan extiyoji, birinchi navbatda,sport
turiga qarab
va mashg`ulot jarayonining turli bosqichlarida sezilarli darajada o`zgaradi [3]. Jismoniy faoliyatning
xususiyatlariga qarab va organizmning energiya sarfini hisobga olgan holda quyidagi sport guruhlari
shartli ravishda ajratiladi.
Siklik sport turlari (velosiped sporti, qisqa masofaga yugurish, eshkak eshish, suzish, chang`ida uchish
va boshqalar.). Sport faoliyatining bu turi katta energiya talab qiladi va ishning o`zi yuqori kuchlanish
va katta intensivlik bilan amalga oshiriladi.
Tezlik va kuch talab kiladigan sport turlari (sprint, sinxron suzish, suvga sho`ng`ish, og`ir atletika va
boshqalar.). ushbu sport turlarining asosiy xususiyati qisqa vaqtda juda kuchli jismoniy faoliyatni
amalga oshirish zarurligidir.
Sport o`yinlari( basketbol, futbol, gandbol va b.).Unda sportchilar o`yin epizodlarida bevosita ishtirok
etdilar,bu sport turi kuchli mushak faoliyatining va dam olishning doimiy o`zgarishi
bilan ajralib
turadi. Bu sport turlarida chidamlilikdan tashqari,
sportchilarning harakatlari va ruhiy barqarorligini muvofiqlashtirish muhimdir.
muvofiqlashtirish kiyin bulgan sport turlari (tramplin, gimnastika, chang`ida sakrash,figurali
uchish,alьpinizm va hokazo.). ushbu sport guruhini mashq qilishda ayrim muskullarning dinamik ish
rejimi boshqa muskullarning statik harakatlari bilan kombinatsiyasi xarakterlidir. Raqobat sharoitida
xarakat koordinatsiyasi barqaror takror barpo bo`lishi zarur.
Jangovar sport turi.
Mushak faoliyatining xususiyatlari quyidagilar: jismoniy faoliyatning doimiy bo`lmagan
darajasi,
dinamik va statik yuqori kuchlanishdagi harakatlar, kuch va tezlik-kuchning kombinatsiyasi
xarakterlidir.
Umumjamoa va birlashgan sport turlari (ot sporti, pentatlon, triatlon, biatlon, Kross-chang`i,
oriyentirlash).
Murakkab-texnik sport turlari (bobsley,parashuting, suzish, avtopoyga),
unda jismoniy faoliyatning
yuqori darajasi yo`q, lekin asab va ruhiy stress imkoniyatlar chegarasida.
Oziq-ovqatning umumiy energetik qiymatidagi asosiy oziq moddalar nisbati turli ixtisoslikdagi
sportchilarda farqlanadi (1-jadval).
