III
pog’ona
Audit standartlari
va auditorlik
faoliyatini tartibga
solish bo’yicha
uslubiy
ko’rsatmalar
hamda
tushuntirishlar
Xalqaro buxgalterlar federatsiyasi (IFAC) tomonidan ishlab
chiqilgan auditning xalqaro standartlari (International Standards of
Auditing), Amerika qasamyod qilgan buxgalterlar instituti
(AICPA) standartlari, ichki auditorlar instituti (Institute of internal
Auditors) standartlari, AICPAning «Kasbiy etika asoslari»
Kodeksi, O’zbekiston auditorlarning kasbga oid axloq Kodeksi va
boshqa auditga oid normativ-huquqiy hujjatlar
IV
pog’ona
Auditorlik
tashkilotlarining
ichki standartlari
Auditorlik tashkilotlarining ichki standartlari
1
Muallif tomonidan ishlab chiqilgan.
Scientific Journal of
“International Finance & Accounting” Issue 4, August 2022. ISSN: 2181-1016
6
Fikrimizcha,
auditorlik
tekshiruvini sifatli amalga oshirilishini
ta’minlash
uchun
auditorlik
nazorati
quyidagi uch bosqich asosida amalga
oshirilishi maqsadga muvofiqdir:
1.Rejalashtirish bosqichi;
2.Tekshirish bosqichi;
3.Yakuniy bosqich.
Auditorlik
nazoratining
yuqorida
keltirilgan
bosqichlari
O’zbekiston
Respublikasiningamaldagi
“Auditorlik
faoliyati
to’g’risida”gi
qonunining
2
2
-moddasiga
muvofiq
auditorlik
faoliyatining
milliy
standartlarida
belgilangan majburiy talablarga asosan
o’tkazilishi belgilangan. O’z navbatida,
auditning yuqoridagi bosqichlarini sifatli va
samarali amalga oshirilishini ta’minlash
uchun
esa
uni
o’tkazish uslubiyatini
takomillashtirish talab etiladi. Jumladan,
fikrimizcha,
bugungi
kunda
auditning
bunday
uslubiy
masalalari
tarkibiga
buxgalteriya hisobi va auditorlik faoliyati
bo’yicha
amaldagi
me’yoriy-huquqiy
hujjatlar talablarining auditorlik amaliyotida
talab
darajasida
qo’llanilmayotganligi,
amaldagi me’yoriy-huquqiy hujjatlar va
Respublikamiz hamda xorij olimlari ilmiy
tadqiqotlarida audit bosqichlarining uslubiy
jihatlari to’liq va aniq bayon etilmaganligi,
auditorlik tekshiruvi natijalarini audit ish
hujjatlarida umumlashtirish, baholash va
taqdim
etish
jarayonining
amaldagi
talablarga javob bermasligi, audit ish sifatini
nazorat qilish va auditorlik tashkiloti faoliyat
samaradorligini
baholash
uslubiyatini
xalqaro standartlar talablari darajasida ishlab
chiqilmaganligi, milliy audit standartlari
talablarini auditorlik faoliyatini tartibga
soluvchi boshqa me’yoriy hujjatlar va
xalqaro standartlar yoki ilg’or xorij tajribasi
talablariga
mos
kelmasligi,
auditorlik
tashkilotlarida xalqaro standartlar asosida
auditorlik tekshiruvini tashkil etish va
o’tkazish amaliyotining talab darajasida
emasligi kabi masalalarni kiritish mumkin.
Respublikamizda olib borilgan ilmiy
tadqiqotlarda
yuqoridagi
muammolarni
bartaraf etish va audit o’tkazish uslubiyatini
takomillashtirish masalasi hozirgi kunga
qadar bir butun, yaxlit ilmiy asar sifatida
batafsil
tadqiq
etilmagan.
Auditorlik
faoliyatining kengayib borishi va bu sohada
fundamental
tadqiqotlarning
kamligi
iqtisodiyotni
modernizatsiyalash
va
diversifikatsiyalash
sharoitida
auditorlik
tekshiruvini rejalashtirish va o’tkazish
uslubiyatini takomillashtirishga oid ilmiy
asoslangan
tadqiqotlar
olib
borish
zaruriyatini taqozo etmoqda. Fikrimizcha,
auditorlik tekshiruvlarini sifatli va samarali
amalga
oshirilishini
ta’minlash uchun
tekshiruvni amalga oshiruvchi xodimlarni
tayinlash, ya’ni, auditorlik guruhi tarkibi,
soni, tekshiruvni amalga oshiruvchilarni
malaka-toifasi va mutaxassisligiga ko’ra
saralash hamda ularga o’z tajriba va malaka
darajalariga muvofiq auditorlik vazifalarini
tayinlash talab etiladi.
Bizningcha, bunda birinchi navbatda,
auditorlik tashkiloti xodimlarining malaka
darajasi va tajribasi aniqlanadi. Bunda
tajribaning shartli birligi sifatida auditorlik
guruhiga boshchilik qiluvchi guruh rahbari
bo’lgan
mutaxassisning
bilim
va
tajribalaridan
foydalaniladi.
Auditorlik
malaka sertifikati va auditor sifatida besh
yillik ish stajiga ega bo’lgan mutaxassis
guruh rahbari bo’lishi mumkin. Bunday talab
guruh rahbari tekshiruvni o’tkazishni tashkil
etishi va unda ishtirok etuvchi xodimlar
faoliyatini nazorat qilish zarurati bilan
belgilanadi. Auditorlik tekshiruvida ishtirok
etuvchi
auditorlar
va
boshqa
mutaxassislarning majburiyatlarini quyida
batafsil
ko’rib
chiqamiz.
Moliya
mutaxassislariga buyurtmachi korxonani
moliyaviy tahlil qilish va biznes-reja(smeta
|
