Scientific Journal of
“International Finance & Accounting” Issue 4, August 2022. ISSN: 2181-1016
9
Bizningcha,
auditorlik
tekshiruvining
yuqorida
keltirilgan
bosqichlariga tegishli har bir vazifani
bajarish uchun o’z navbatida,
ularning
xususiyatlaridan
kelib
chiqqan
holda
tekshirish “algoritm”ini yaratish, auditorlik
amallarini bajarish
va tekshiruv natijalarini
umumlashtirish hamda baholashning ilmiy,
uslubiy va me’yoriy jihatdan asoslangan
uslubiyatini ishlab chiqish talab etiladi. Biz
shu maqsadda maqolaning 3-jadvalida
keltirilgan
tartiblar
asosida
auditorlik
tekshiruvi
bosqichlarida
bajariladigan
vazifalarni
amalga
oshirishning
ilmiy,
uslubiy va me’yoriy
jihatdan asoslanganligi
tahlilini amalga oshirdik. Bunda qo’yilgan
vazifani
bajarish
tartib-qoidalarini
me’yoriy-huquqiy
hujjatlar,
o’quv
adabiyotlari hamda ilmiy-tadqiqot ishlarida
yoritilganlik holati baholash mezoni sifatida
olindi.
Bizningcha auditda usul deganda, bu
fanni tadqiq etish va auditorlik tekshiruvini
amalga oshirish
jarayonida bajariladigan va
qo’llaniladigan
tadqiqot
tamoyillari,
tartiblari, bosqichlari, talablari hamda tahliliy
amallari
majmuidir.
Tekshiruvlar
jarayonidaeng ko’p qo’llaniladigan samarali
usullar
sifatida
hujjatlashtirish,
inventarizatsiya, haqiqiy holatni
baholash,
skanerlash, baholash, kalkulyatsiya, statistik
tahlil,
muqobil
balans
tuzish,
o’zaro
solishtirish, gepoteza,
ekspertiza, tizimli
tekshiruv, so’rov, tasdiqlash va tahliliy
amallarni bajarish kabi usullarni ta’kidlash
mumkin.
Fikrimizcha,
xo’jalik
yurituvchi
sub’ektlarda auditorlik tekshiruvining sifatli
amalga
oshirilishini
ta’minlash
uchun
quyidagi bosqichlar va ularda bajariladigan
amallar
orqali
o’tkazilishi
maqsadga
muvofiqdir (3-jadval). Mazkur tartibning
jadvalda keltirilgan
tartib va shakllarga
muvofiq,
tekshiruvlar
belgilangan
ketma-ketlikda amalga oshirilsa, auditorlar
tomonidan yo’l qo’yiladigan
xato va
kamchiliklar
kamayadi.
Bu
esa
tekshiruvlarning sifati hamda samarasi
oshishida muhim omil bo’lib xizmat qiladi.
