|
Avtomobilning turg‘unligi
|
| Sana | 19.05.2023 | | Hajmi | 19.64 Kb. | | #61748 |
Bog'liq Avtomobilning turg Djumanazarov Kamoladdin, my future profession, karxanadagi qarim qatnas, using System, 5-mavzu, 1 Amaliy mashg\'ulot, Етакчи тавсияномаси, 4 Hududlar kesimida qishloq xo`jaligi mahsuloti-Продукция сельского хозяйства по регионам, doverennost-general-2, 3-dedline, 1918-1939 YILLARDA FRANSIYANING ICHKI SIYOSATI, The-Magic-of-Nominal-Sentences, Тема 9. Методы, формы и виды контроля результатов обучения информатике и информационным технологиям., kompyuter tarmoqlari 3
Avtomobilning turg‘unligi
Turg‘unlik deganda avtomobilning surilish, sirpanish, ag‘dari-
lishga qarshilik ko‘rsatish xususiyatlari tushuniladi. Avtomobilning
bo‘ylama va ko‘ndalang turg‘unliklari bo‘ladi. Bo‘ylama turg‘unlik-
ning yo‘qolishi avtomobillarda juda kam uchraydi, u juda keskin
nishabliklarda sodir etilishi mumkin.
Shuning uchun avtomobil turg‘unligi haqida gap ketganda, odatda,
uning ko‘ndalang turg‘unligi ko‘zda tutiladi. Avtomobil ning turg‘unligi
bir necha ko‘rsatkichlar bilan baholanadi. Bulardan asosiysi: aylana
bo‘lib, harakatlanganda avtomobil surilishiga, (ag‘darilishiga) sabab
bo‘ladigan eng katta tezlik; g‘ildirakning ko‘ndalang surilishiga sabab
bo‘ladigan eng katta qiyalik burchak; avtomobilning ag‘darilishi
boshlanishiga mos keladigan eng katta qiyalik burchak.
45
Yo‘lda harakatlanayotgan avtomobil turg‘unligi ko‘p hollarda,
uning og‘irlik markazi balandligidan, bazasi, koleyasi, shinalar
o‘lchami, konstruksiyasi, holati, yo‘lning egrilik radiusi va uning
yuzasining holati, harakatlanish tezligiga bog‘liq bo‘ladi.
Sirpanchiq yo‘llarda ag‘darilishdan ko‘ra, uning surilishi
yoki sirpanishi ko‘proq sodir bo‘ladi. Tishlanish sifatlari yaxshi
bo‘lgan yo‘llarda ag‘darilish holatlari ko‘proq bo‘lishi mumkin.
Og‘irlik markazi yuqori bo‘lganligi uchun yengil avtomobillardan
ko‘ra, yuk avtomobillarining turg‘unligi kamroq bo‘ladi. Yuk
avtomobillari yuklangan sari ularning og‘irlik markazi balandga
ko‘tarilib, turg‘unligi yomonlashadi. Yuk avtomobili turg‘unligining
yo‘qolishiga mahkamlanmagan yuklar ham sabab bo‘lishi mumkin.
Burilishlarda mahkamlanmagan yuk yukxonadan siljib, devorga
urilib, avtomobilning ag‘darilishiga olib kelishi mumkin. Avtomobil
sisternalari yoki o‘zi ag‘daruvchi avtomobil suyuq (masalan,
suyuq qorishma) yuklarni tashiganda ham shunday bo‘lishi
mumkin. Egrilik bo‘ylab harakatlanganda suyuqlik tashuvchi
avtomobillarning yuki bir devordan ikkinchisiga siljib, chayqalib
turadi va u avtomobil turg‘unligining yo‘qolishiga olib keladi.
Avtomobilni ishlatish jarayonida o‘zgaradigan ko‘p sonli
faktorlardan, uning turg‘unligiga asosiy ta’sir qiladiganlari shina
va tormoz tizimining texnik holatidir. Shina naqshlari yeyilgan
sari yo‘l bilan tishlanish yomonlasha boradi va tezlikni oshirish
yoki tormozlashda yonga surilish ehtimoli oshadi. Shina naqshlari
to‘la yo‘qolgan g‘ildirakning tishlanish koeffitsiyenti, yangisiga
qaraganda qariyb ikki barobar kam.
Sirpanchiq yo‘llarda surilishning oldini olish uchun ilashish
mexaniz mini ajratmasdan avtomobilni tormozlash yaxshi samara
beradi, chunki bunda aylanayotgan yetakchi g‘ildiraklarning
dvigatel maxovi gi bilan bog‘langanligi ularning blokirovka bo‘-
lishiga qarshilik ko‘rsatadi.
Shibbalangan qorli va sirpanchiq yo‘llarda turumlangan shi-
nalardan foydalanish avtomobil turg‘unligini ancha oshiradi.
Bunday shinalar bilan sinalgan avtomobilning tormoz yo‘li 2 – 2,5
baravar kamaygani aniqlangan. Turumlangan shinalar avtomobilni
barcha g‘ildiraklariga yoki yetakchi g‘ildiraklariga o‘rnatilishi
kerak. Oldingi o‘qiga o‘rnatilganda har bir tormozlashda orqa
46
o‘qning yonga surilishi oshib boradi. Yuk avtomobili tirkama yoki
yarim tirkama bilan ishlatilganda, turumlangan shinalar, birinchi
navbatda, tirkamaga o‘rnatilishi kerak.
Hozirgi zamon pnevmatik shinalarga sirpanishning oldini olish
uchun turum o‘rnatiladi. U korpus va o‘zakdan iborat. Korpus po‘lat
va qo‘rg‘oshin qorishmasidan tayyorlanadi, korroziyaga chidamli
bo‘lishi uchun oksidlanadi. Ayrim hollarda plastmassadan yasalishi
mumkin. O‘zak qattiq qotishmadan aylanishga chidamli qilib yasaladi.
Turumning diametri yengil avtomobillar shinalarida 8 – 9 mm, yuk
avtomobillarining yuk ko‘tarish qobiliyatiga qarab 15 mm gacha
bo‘lishi mumkin. Uzunligi protektor qalinligiga qarab 10 – 30 mm.
Yo‘l bilan kontaktda bo‘lgan shina qismida 8 – 12 dona turum bo‘lishi
kerak. Turumning chiqib turgan qismi yengil avtomobillarda 1 – 1,5
mm, yuk avtomobillarida 3 – 5 mm bo‘lsa, yaxshi foyda beradi.
|
| |
