|
Raqamli iqtisodiyot globallashuvning yangi bosqichi sifatida (1-jadval)
|
| bet | 6/8 | | Sana | 25.05.2024 | | Hajmi | 89,42 Kb. | | #253702 |
Bog'liq Axborot jamiyati va unda sun\'iy intellektning o\'rniRaqamli iqtisodiyot globallashuvning yangi bosqichi sifatida (1-jadval)
Globallashuv bosqichlari
|
Yaimning o'rtacha yillik o'sishi,%
|
Jahon savdosining o'rtacha yillik o'sishi,%
|
Yalpi ichki mahsulotga nisbatan savdo o'sishi (marta)
|
Savdo kapitalizmi, Evropa tomonidan Amerikaning mustamlakaga aylantirilishi, Sharqiy Hindiston savdo kompaniyalari (1500-1820)
|
0,32
|
0,96
|
3,0
|
Sanoat kapitalizmi, Evropa global imperiyalarining kuchayishi (1820-1870)
|
0,94
|
0,94
|
4,4
|
Imperializm davri, moliyaviy globallashuv (1870-1914)
|
2,12
|
3,40
|
1,6
|
Globallashuvning turg'unligi - jahon urushlari, Buyuk Depressiya (1914-1945)
|
1,82
|
0,90
|
0,5
| |
Bretton-Vuds valyuta tizimi, GATT (1945-1973)
|
4,90
|
7,88
|
1,6
|
Globallashuvning oltin davri: Yamayka valyuta tizimi, JST (1973-2010)
|
3,17
|
5,38
|
1,7
|
Raqamli globallashuv (2011–?)
|
3,14
|
10,44
|
3,3
|
3. Raqamli texnologiyalarni iqtsodiyotiga keng joriy qilgan rivojangan mamlakatlar
Raqamli transformatsiya tez sur’atda o’zgaryotgan bugungi kun dunyosi uchun asosiy vositadir. Raqamli transformatsiya internetdan ko’ra ko’proq va u inson oldindan bajaradigan ishlarini amalga oshirishda eng so’nggi samarali texnologiyalardan foydalanayapti. Raqamlashtirish inson hayotini tubdan o’zgartiryapti va u yorug’ kelajak kalitini ko’rsata oladi. Raqamli texnologiyalar davom etyotgan iqtisodiy va ijtimoiy o’zgarishni boshqaradi.
Raqamli iqtisodiyot – bu iqtisodiy faoliyat bo’lib, u har kuni onlayn tarzda odamlar, bizneslar, qurilmalar, ma’lumotlar va jarayonlar orasidagi millionlab bog’lanishlardir(Deloitte). Iqtisodiy foaliyatlarning keng xilma xilligi raqamlashtirilgan ma’lumotlar va bilimdan asosiy omil sifatida foydalanidi. Internet, cloud computing(bulutli hisoblash), big data(katta ma'lumotlar), financial technology(moliyaviy texnologiya) va boshqa raqamli texnologiyalar ma’lumotlarni raqamli shaklda to’plash, saqlash va tarqatish uchun foydalaniladi, bundan tashqari ular ijtimoiy o’zaro ta’sirni butunlay o’zgartiradi.
Yangi raqamli iqtisodiyot (UNCTAD, 2017a) – texnologiyalar tizimi bo’lib, u quyidagilarni o’z ichiga oladi:
Rivojlangan ishlab chiqirish, robotlar va avtomat fabrikalar
Mobil va mobil bo’lmagan internet aloqalaridan olingan ma’lumotlar manbasi
Cloud computing(bulutli hisoblash)
Big Data Analytics(katta ma'lumot tahlillari)
Artificial Intelligence(sun’iy intellekt)
Ochiq innovatsiyalar ma’lumot qidirish va yangi bilim yaratish narxining pasayishi, raqobatchilar ustidan hamkorlik muhitini yaratish, ochiq raqobatchilikning dinamik tasvirida “Frenemy” aloqalarini o’rnatish (Ezrachi va Stucket, 2016) kichikroq va asosiy texnologik klasterdan tashqarida joylashgan firmalar uchun imkoniyatlar va to’siqlar yaratish, Manbalarga kirishning tekinligi to’liq ishtirok etish uchun yuqori qobiliyat talabi hamda yaqin joylashishning afzalligi bilan ajralib turadi.
Rivojlangan davlatlar bugungi kunda raqamli iqtisodiyotga to’laqonli o’tish yo’lida mamlakatni siyosiy-iqtisodiy hayotini to’liq raqamlashtirish hamda sun’iy intelekt yanada rivojlantirish jarayonlarni ilgari surishmoqda.
Raqamli iqtisodiyotning rivojlangan davlatlarga ta’siri allaqachon raqamli vositalardan foydalanishni boshlagan bo’lib, an'anaviy ravishda industrializatsiya masalan ishlab chiqarish rivojlanish yo'lidir. An'anaviy ishlab chiqarish kontseptsiyasida ishlab chiqarish miqdori, mahsulotning xilma-xilligi va birlik xarajatlari o'rtasidagi savdo-sotiqning joylashishi yuqori sifatli ishlab chiqarish va yuqori sifatli aralash ishlab chiqarishni maxsus ishlab chiqarish imkonini beradi.
Raqamli iqtisodiyon kelgusida mamlakat ichkarisida va xalqaro miqyosda tengsizlikni yuzaga keltirishi mumkin. Ammo o'rnatilgan texnologiyalar guruhidan tashqaridagi firmalar uchun raqamli iqtisodiyotning hali ham muhim imkoniyatlari mavjud. Yuqori darajadagi platformalar, platforma komplektorlari va platforma foydalanuvchilari uchun yanada ko'proq imkoniyatlar ochilmoqda. Boshlang'ich, kichik va jahon miqyosidagi kompaniyalarni innovatsiya qilish, o'sishi va yaxshilash va bozorlar bilan bog'lanish uchun keng va ortib borayotgan raqamli resurslar to'plami mavjudligi uning ustun tarafudir.
Raqamli iqtisodiyotda innovatsiyalar va ishlab chiqarish o'rtasidagi geografik aloqalar uchun an'anaviy tushunishda, kuchli keng tarqalgan aloqa mavjud bo’lib, innovatsiyalar yangi sanoat tarmoqlarini ochib beradi va keng miqyosli ish bilan ta'minlashda ko’maklashadi. Investitsiyalarni jalb qilish siyosati bandlikni yaratish uchun ishlab chiqarishni jalb qiladi, keyinchalik ma'lumotni talab qiladigan faoliyatlarga ta'sir ko'rsatadi. Ba'zi sohalarda innovatsiyalar va ishlab chiqarish o'rtasidagi aloqalar geografik jihatdan innovatsiya va ishlab chiqarishni ajratish imkonini berishi mumkin.
Ishlab chiqarish, dasturiy ta'minotni kodlash, orqa ofis xizmati zamonaviy ishlab chiqarish va avtomatlashtirish orqali qayta tiklanishi yoki hatto yo'q qilinishi mumkin. Raqamli iqtisod rivojlanayotgan mamlakatlarga qiymat zanjirlarini yuqoriga ko'tarish, jahonga raqobatbardosh mahsulotlar ishlab chiqarishga imkoniyat berishi mumkin.
|
| |
