Xotira turlari:
1) Mikroprotsessor xotirasining registrlari, shuningdek birinchi va ikkinchi darajadagi kesh
xotirasi;
2) Ichki xotira ROM, RAM;
3) Tashqi xotira.
4) Ommaviy yoki arxiv xotirasi.
Ushbu saqlash moslamalari tizimi katta hajmli (tashqi saqlash moslamalari tufayli) va yuqori
tezlikda (ichki saqlash moslamalari tufayli) bitta saqlash qurilmasi sifatida ishlaydi.
Mikroprotsessorli xotira - bu kichik hajmli yuqori tezlikda ishlaydigan, MP ga kiritilgan va ALU
tomonidan operandlarni va oraliq hisoblash natijalarini saqlash uchun foydalaniladi.
Har qanday EXM arxitekturasidan qat’i nazar, ma’lumotlar saqlash qurilmalarida (xotirada)
saqlanadi, ularning xususiyatlari, joylashuvi va protsessor bilan o‘zaro ta’sir usulini hisobga
olgan holda ichki yoki tashqi xotiraga murojaat qilinadi.
Xotira tizimini yaratishda biz doimo kerakli quvvat va yuqori ishlashni arzon narxlarda
ta’minlash muammosini hal qilishimiz kerak. Bu erda eng keng tarqalgan yondashuv iyerarxik
asosda EXM ning xotira tizimini yaratishdir.Iyerarxik xotira har xil turdagi ma’lumot saqlovchi
qurilma xotiralaridan iborat. Ular qaysidir, xususiyatlariga, muayyan murojaat qilishiga qarab
tashkil topgan.
Xotira tizimini yaratishda biz doimo kerakli quvvat va yuqori ishlashni arzon narxlarda
ta’minlash muammosini hal qilishimiz kerak. Bu erda eng keng tarqalgan yondashuv iyerarxik
asosda EXM ning xotira tizimini yaratishdir. Iyerarxik xotira har xil turdagi ma’lumot saqlovchi
qurilma xotiralaridan iborat. Ular qaysidir, xususiyatlariga, muayyan murojaat qilishiga qarab,
iyerarxiyaning ma’lum bir darajada tegishli. Yuqori daraja hajmi jihatidan kichikroq, past
darajadan tezkor va bit uzatish uchun katta tannarxga ega.
Ichki xotira - bu tezkor va cheklangan hajmdagi xotira bo'lib, u operatsion va doimiy xotiradan
iborat bo'lishi mumkin. Uni ajratish printsipi odamlarda bo'lgani kabi bir xil. Bizda doimiy
ravishda xotirada saqlanadigan ba'zi bir ma'lumotlar mavjud, ammo biz ma'lum vaqt
davomida eslab turadigan ma'lumotlar mavjud yoki ular faqat muammoni hal qilish haqida
o'ylayotgan paytda zarur.
RAM - tez, yarim o'tkazgich, uchuvchi xotira. Operativ xotira unchalik katta bo'lmagan
hajmga ega , ammo markaziy protsessor RAMda qayd etilgan ma'lumotlarga onlayn (tezkor)
kirish huquqiga ega (RAMdan ma'lumotlarni olish uchun bir nechta nanosekundlar talab
qilinmaydi). Operativ xotira ayni paytda ishlayotgan dasturni va u bilan bevosita ishlaydigan
ma'lumotlarni saqlaydi. Bu shuni anglatadiki, biz diskda joylashgan har qanday kompyuter
dasturini ishga tushirganimizda, u RAMga ko'chiriladi, shundan so'ng protsessor ushbu
dasturda tasvirlangan buyruqlarni bajarishni boshlaydi. "Video xotira" deb nomlangan
operativ xotiraning bir qismi ekrandagi joriy rasmga mos keladigan ma'lumotlarni o'z ichiga
oladi. Operativ xotira - bu ma'lumotni o'qish va yozish uchun ishlatiladigan xotira. Quvvat
o'chirilganida, RAMdagi ma'lumotlar yo'qoladi, bu o'zgaruvchanlik bilan izohlanadi.
Kompyuterda o'rnatilgan operativ xotira miqdori to'g'ridan-to'g'ri u bilan ishlashingiz mumkin
bo'lgan dasturlarni aniqlaydi. Operativ xotira etishmasligi bilan ko'plab dasturlar umuman
ishlamaydi yoki juda sekin ishlaydi.
Dinamik tasodifiy kirish xotirasi (Dynamic RAM - DRAM) ko'pgina kompyuter RAM
tizimlarida qo'llaniladi. Ushbu turdagi xotiraning asosiy ustunligi shundaki, uning hujayralari
juda zich joylashgan, juda ko'p bitlarni kichik mikrosxemaga yig'ish mumkin, bu ularning
asosida siz katta hajmli xotirani yaratishingiz mumkin degan ma'noni anglatadi.
DRAM chipidagi xotira hujayralari zaryadga ega bo'lgan kichkina kondansatörlerdir. Ushbu
turdagi xotira bilan bog'liq muammolar uning dinamik ekanligi bilan bog'liq, ya'ni. Uni doimiy
ravishda yangilab turish kerak, chunki aks holda xotira kondansatörlerindeki elektr zaryadlari
«quriydi» va ma'lumotlar yo'qoladi.
DRAM-ning eng muhim xususiyati tezlikni, yoki sodda qilib aytganda tsikl vaqti + kechikish
vaqti + kirish vaqti, bu erda tsikl vaqti - ma'lumot uzatishga sarflanadigan vaqt, kechikish vaqti
- satr va ustun manzilining dastlabki sozlamasi, kirish vaqti esa uyali qidirish vaqti.
Nanosaniyalarda o'lchanadi.
Flash xotira - Bu ma'lumotlarning qo'shimcha ommaviy axborot vositalarida qo'llaniladigan
miniatyura saqlash moslamasi. Qurilma kompyuter yoki boshqa o'quvchiga USB interfeysi
orqali ulangan.
Fleshli xotira ning bir turi yarimo‘tkazgich texnologiyasining elektr bilan qayta dasturlanadigan
xotira (EEPROM). Xuddi shu so‘z elektron sxemalarda doimiy saqlash moslamalarining
texnologik jihatdan to‘liq yechimlarini ushbu yarimo‘tkazgich texnologiyasiga asoslangan
mikrosxemalar shaklida ifodalash uchun ishlatiladi.
USB drayveri belgilangan ish davrida yozilgan bir nechta o'qish ma'lumotlari uchun
mo'ljallangan, bu odatda 10-100 yilga nisbatan. Siz Flash xotirasida cheklangan miqdordagi
vaqtni (million tsiklga) qilishingiz mumkin.
Flash xotira qattiq disklar (HDD) bilan solishtirganda ko'proq ishonchli va ixcham deb
hisoblanadi, chunki u mobil mexanik qismlarga ega emas. Ushbu qurilma raqamli ishlab
chiqarishda juda keng qo'llaniladi
portativ qurilmalari
: Foto va video kameralar, ovozli qayd
yozuvlar va MP3 pleyerlar, PDA(Personal Digital Assistant, PDA — «личный цифровой
помощник») va uyali telefonlar.
Zamonaviy protsessorlar qator eksklyuziv imkoniyatlarga ega bo‘lib , ular axborotni qayta
ishlash tezligiga ta’sir ko‘rsatadi. Ularni qatorida grafika, video va tovush bilan ishlashni
optimallashtiruvchi maxsus «multime dia buyruqlarini», ko‘rsatish mumkin . Masalan, Intel
protsessorlari SSE va SSE 2 buyruq tizimlari bilan ta’minlangan, AMD protsessorlari esa —
shunga o‘xshash 3 DNow buyruq to‘plamlari bilan. Intel ni Pentium 4 dan boshlab yangi
protsesso rlaridagi eng qiziq yangiliklardan biri - HyperThreading funksiyasidir, u protsessorga
baravariga ikkita berilganlar oqimi bilan ishlashga imkoniyat yaratadi, natijada tezlik 10—20
foizga oshishi mumkin. Protsessorlar soni. Kompyuter samaradorligini faqat katta takt
chastotali protsessor tanlash bilan emas, balki tizimga ikkinchi protsessor o‘rnatish orqali
keskin oshirish mumkin. To‘g‘ri, bu xolda xam, 64-bitli protsessorlar kabi, bu rejimni ( SMP )
amalga oshirish uchun maxsus dastur ta’minoti kerak. Xozirgi kunda Windows ning
«professional» versiyalari (masalan, Windows XP Professional ) va shuningdek grafika va
videoni qayta ishlovchi qator dasturlar ( Adobe Premier , 3D Max va boshqalar)
ko‘pprotsessorli rejimdan foydalanishi mumkin . Bundan tashqari ikkita protsessorni o‘rnatish
uchun, oddiy tizimli plataga qaraganda bir necha bor qimmatroq turuvchi, maxsus plata zarur
.
АMD kompaniyasining ish joyi tizimi uchun protsessorlari Intel protsessorlariga o’xshab ikki
“turga” bo’linadi — qimmatroq va unumlirog’i Athlon (XR.MP) va arzonrog’I — Duron. Duron
bizda deyarli qo’llanilmaydi (sotilmaydi ham), АMDning o’zi ham ularni ishlab chiqarishni
to’xtatmoqda. АMD Athlon protsessorlari shundoq ham CPU Intel Celeron narxlari
kategoriyasiga kirib, mahsuldorligi esa Intel Pentium 4 bilan teng bo’lgani sababli Duron
protsessori haqida biz yozmadik. Intel Pentium!!! protsessorlari bilan haqiqatda raqobatlasha
oladigan birinchi DES firmasining RISC protsessori –Alfa 21064 bazasida ishlab chiqilgan 7-
avlod АMD Athlon protsessori 1999 yili avgustda sotuvda paydo bo’ldi. 2000 yili iyulidan
boshlab, Athlon protsessorlarini 0,18mkm — texnologiyasi bilan Thunderbird protsessor
yadrosi, 650-950 MGts takt chastotali ishlab chiqara boshladilar, misli ulanishni texnologik
jarayonni qo’llash bilan esa 1000-1400 MGts taktl chastotasiga erishildi. АMD Athlon
protsessorlari Intel Pentium!!! protsessorlariga nisbatan keyinroq esa Pentium 4 ham katta
kamchilikka ega bo’lgan — ancha ko’proq issiqlik chiqarishi va kristall qizishini aniq nazorat
qilib turish uchun protsessorgaurnatiladigan termodiodning yo’qligidadir. Ba`zan bu hol kuler
to’xtaganida protsessor kuyib qolishiga olib kelishi mumkin edi.
| 