Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarni rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti samarqand filiali

Download 63.49 Kb.
bet	3/6
Sana	16.12.2022
Hajmi	63.49 Kb.
	#35169

1 2 3 4 5 6

Bog'liq
Noinersial sanoq tizimlari Inersiya kuchlari
CyberSecurity Sardor, 2-МАВЗУ МАШИНАЛАР ИШОНЧЛИЛИГИ ТўГРИСИДАГИ АСОСИЙ ТУШУНЧАЛАР ВА КУРСАТКИЧЛАР

ma_nis=F+F_{i (1)}
ko’rinishida bo’ladi.
Inersiya kuchining ifodasini topish uchun tezlanishning absolyut qiymati a_ab va tezlanishning nisbiy qiymati a_nis ning ayirmasidan foydalanamiz. U holda inersiya kuchi ifodasi quyidagicha bo’ladi: F_i=m(a_ab-a_nis

1-rasim
Aytilganlarini misoldan ko’raylik. Kichik bir aravacha ustida ustun o’rnatilgan bo’lib, unga 1-rasmda ko’rsatilgandek mayatnik osilgan. Aravacha yerga nisbatan a_ab doimiy tezlanish bilan harakatlanmoqda. Mayatnik aravachaga nisbatan qo’zg’almas: a_nis=0. Mayatnikka mg, ma_i va T kuchlar tasir qiladi. T-mayatnik osilgan ipning taranglik kuchi. Lekin bu kuchlar mayatnikka tezlanish bermaydi. Nyutonning ikkinchi qonuni bajarilisi uchun unga inersiya kuchi F_i=-ma_i ni kiritish kerak. U holda
(2)
Demak, Nyutonning ikkinchi qonuni shartli ravishda bajariladi. Mayatnikning og’ish burchagi tga=a_i/g . I.Nyuton qonunlari faqat inersial sanoq sistemalarda to’g’ri bo’ladi. Lekin biror inersial sanoq sistemaga nisbatan tezlanish bilan harakatlanayotgan boshqa sanoq sistemasini ko’rsak, u noinersial sanoq sistema bo’ladi. Bunday noinersial sanoq sistemalarda harakat qonunlarini ko’rgarda asosiy kuchlar bilan birga yana qo’shimcha inersiya kuchlari deb ataluvchi kuchlarni hisobga olinadi.
Nyuton qonunlari faqat inersial sanoq sistemalarda bajariladi. Jismning inersial sanoq sistemasidagi tezlanishi a', noinersial sanok, sistemasidagi tezlanishi a" bo’ladi. Тezlanishlar farqi
a = a- a (1)
bo’ladi. Nyutonning 2-qonuniga ko’ra: m f a  (2) Noinersial sanoq sistemaga nisbatan tezlanishni (1) asosan f a m a  a  a   1 bo’ladi. Shunday qilib, agar jismga qo’yilgan barcha kuchlarning tashkil etuvchisi nolga teng bo’lsa ham jism noinersial sanoq sistemaga nisbatan -a tezlanish bilan, ya’ni unga -ma ga teng kuch bilan ta’sir etayotgandek harakatlanadi. Noinersiol sanoq sistemalardagi harakatni ta’riflagan vaqtda, jismlarning birbiriga ta’siri tufayli yuzaga keladigan kuchlar bilan bir qatorda inersiya kuchlari deb ataluvchi in kuchlar hisobga olinsa, dinamika tenglamalari quyidagicha bo’ladi. bo’ladi. in =-m(a-a) =- ma (4) U vaqtda Nyutonning 2-qonuni tenglamasi noinersial sanoq sistemada quyidagicha: ma=+in (6) bo’ladi. 24 Aytilganlarni quyidagi misol bilan tushunish mumkin. Rasmda aravacha o’rnatilgan kronshteynga ip yordamida yuk osilgan. Aravacha tinch holatda tezlanishsiz bo’lsa, ip vertikal holatda bo’ladi va og’irlik kuchi Rni ipning r reaksiyasi kuchi muvozanatlab turadi. Aravacha a0 tezlanish bilan ilgarilanma harakat qilsa, ip vertikaldan og’adi, R va 2 kuchlar umumiy tashkil etuvchisi jismga a0 tezlanish beradi. in =-ma0 (5) Bu inersiya kuchi
Galiley inertial sanoq sistemasida o‘tkazilgan har qanday mexanik tajribalar orqali bu tizimning tinch yoki bir tekis va t o‘g‘ri chiziqli harakatlanishini aniqlash mumkin emasligini aniqladi. Bu bayonot Galileyning nisbiylik printsipi yoki nisbiylikning mexanik printsipi deb ataladi.

Download 63.49 Kb.

1 2 3 4 5 6

Download 63.49 Kb.