|
Mavzu: Ma’lumotlarni kodlashtirish. Sanoq tizimlari bilan ishlash, Zamonaviy texnik va dasturiy vositalar bilan ishlash
|
| bet | 2/31 | | Sana | 24.03.2023 | | Hajmi | 5.39 Mb. | | #46432 |
Bog'liq ИАКТ амалий 2023 Yuqori abaro\'tli elktro dvigatellar, 17-bob, Bedbud0898 1998, Javohir Teri kasaliklari., \'”Αsimliklarning mineral oziqlanishi Mineral elementlarning fiziologik, 93254, sherzod test, Erkli sinash, ilyosbek, mat statistika, O\'GILOY AKT, 1-босқич элэктр лабаратория, Kadirov Odiljon Salomjonovich, N. mahmudov, A. Rafiyev, Elektr va texnika xavfsizligiMavzu: Ma’lumotlarni kodlashtirish. Sanoq tizimlari bilan ishlash, Zamonaviy texnik va dasturiy vositalar bilan ishlash.
Amaliy mashg’ulotidan kutilayotgan natijalar:Sanoq tizimlar haqida to’la bilimga ega bo’lish, asos, bazis raqamlar, pozitsion va nopozitsion sanoq tizimlar haqida ma’lumot berish, hamda sonlarni bir sanoq tizimidan boshqa sanoq tizimiga o’tkazish qoidalarini o’rganish. Turli sanoq tizimlarda sonlar ustida arifmetik amallarni bajarish tartibi va qoidalarini o’rganish
Umumiy ko’rsatmalar
Bir xil ko’rinishda sonlarni tasvirlash uchun ishlatiladigan raqamli belgilar va ularni yozish qoidalari sanoq tizimlar deb ataladi.
Sanoq tizimlar pozitsion va nopozitsion qismlarga bulinadi.
Misol: O’nlik sanoq tizim uchun 10 soni shu tizimning bazasi hisoblanadi va xokazo. Xar qanday sonni o’nlik sanoq tizimda quyidagicha tasvirlash mumkin:
N = a0 + a1*10+ a2*102 + ...,
bu erda: a0 - birlik sonlar,
a1 - o’nlik sonlar,
a2 - yuzlik sonlar va x.k.
Bunday yozuv q asosli xar qanday sanoq tizimlar uchun urinlidir:
N = a0 + a1q + a2q2 +... + anqn (N>1)
N = a-1q + a-2q-2 + ... a-mq-m( OBuerda: a0,a1,a2,...a-1,a-2,...a-m - manfiy bulmagan butunsonlar, bulib ularning xar biri q dan kichikdir.
SHunga o’xshash butun bo’lmagan musbat va manfiy darajali sonlar uchun quyidagi ifoda
o’rinlidir (N>1):
N = anqn+...+ a2q2+ a1q+ a0q0+ a-1q-1+ a-2q-2+ ...+ a-mq-m.
SHartli ravishda, quyidagi batartib joylashgan koeffitsentlarning ketma-ketligini N orqali ifodalaymiz:
N= an, an-1, ... a0 , a-1 , a-2 , ... ,a-m ,
bu erda: vergul-sonlarni butun va kasr qismlarga ajratadi.
Quyidagi jadvalda 1 dan 16 gacha bo’lgan sonlarning ikkilik, sakkizlik, o’nlik va o’n oltilik sanoq tizimlarda yozilishi keltirilgan.
O‘nlik
q=10
|
Ikkilik
q=2
|
Sakkizlik q=8
|
O‘n oltilik
q=16
|
O‘nlik
q=10
|
Ikkilik
q=2
|
Sakkizlik
Q=8
|
O‘n oltilik
q=16
|
0
1
2
3
4
5
6
7
|
0
1
10
11
100
101
110
111
|
0
1
2
3
4
5
6
7
|
0
1
2
3
4
5
6
7
|
8
9
10
11
12
13
14
15
|
1000
1001
1010
1011
1100
1101
1110
1111
|
10
11
12
13
14
15
16
17
|
8
9
A
B
C
D
E
F
|
Pozitsion ko’rinishli sanoq tizimning afzalligi shundaki, unda arifmetik amallarni bajarish ancha oson kechadi. Belgilar chegaralangan miqdorda har qanday yozuvlarni ifodalay oladi. EHM larda ikkilik sanoq tizimni qo’llash ancha qulay bo’lib, u elementlar bazasining ikkita (0 va 1) turgun xolatga ega bo’lishiga asoslangandir.
Barcha sanoq tizimlarda bajariladigan arifmetik amallar o’nlik sanoq tizimning qoidalariga asosan amalga oshiriladi. Ikkilik sanoq tizimida arifmetik amallarni bajarish qoidalarini ko’rib chikamiz. Ikkilik sanoq tizimida arifmetik amallarni bajarilish tartibi aynan o’nlik sanoq tizimi kabi amalga oshiriladi. Ushbu xususiyati bilan bu sanoq tizim boshqa sanoq tizimlardan ajralib turadi. Ikkilik sanoq tizimda bajariladigan arifmetik amallarni aloxida ko’rib chiqamiz.
Qo’shish. Ikkilik sanoq tizimda qo’shish amali quyidagi qoidalar asosida amalga oshiriladi:
0+0=0; 0+1=1; 1+0=1; 1+1=10
Agar qo’shilayotgan razryadda natija ikkita pozitsiyaga ega bo’lsa, (masalan 1+1=10) unda natijaning oxirgi razryadi ezilib, oldingisi esa keyingi katta razryadga siljiydi.
Masalan:
12(10) 1100(2)
+ 6(10) + 110(2)
18(10) 10010(2)
10010(2)= 1*24+0*23+0*22+1*21+0*20=16+0+0+2+0=18.
Uch va undan ortiq ikkilik sonlarni qo’shganda razryadlarning siljishiga alohida e’tiborni qaratish zarur. CHunki, siljish nafakat keyingi katta razryadga, balki undan keyingi katta razryadlarga ham o’tishi mumkin.
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
Mavzu: Ma’lumotlarni kodlashtirish. Sanoq tizimlari bilan ishlash, Zamonaviy texnik va dasturiy vositalar bilan ishlash
|
