|
"Kompyuter tizimlari" fakulteti "Kompyuter tizimlari " kafedrasi
|
| Sana | 11.05.2023 | | Hajmi | 1.87 Mb. | | #58324 |
Bog'liq MAktuba Масса алмашиниш жараёни, 21. Xususiy tadbirkorlik va kichik biznes (1), 6-sinf 18 mavzugacha imtihon, Sanoat ekologiyasi, I bob. 1-sinf matematika darslarida sonni o`rgatishgacha-www.fayllar.org|
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA
KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
SAMARQAND FILIALI
"Kompyuter tizimlari" fakulteti
"Kompyuter tizimlari " kafedrasi
,, Kompyuterni tashkil etilishi (A) “
Guruh: 21-15_________
Talaba: __Maktuba Shuxratovna __ Rahbar: Axrorov M._______
Samarqand-2023 y.
Nazariy qismi
Mavzu: Sanoq sistemasi bilan ishlash.
Sanoq tizimi —sonlarnimaxsus belgilar (raqamlar) toʻplami yordamida yozish usuli. Sanoq tizimining pozitsion va nopozitsion koʻrinishlari mavjud. Nopozitsion Sanoq tizimirim raqamlaribilan, pozitsion Sanoq tizimi esa biz oʻrgangan vaarabraqamlari(aslida hind raqamlari) deb ataladigan belgilar bilan yoziladi[1]. Pozitsion
Sanoq tizimida oʻrniga qarab raqamning qiymati oʻzgarib boradi. Masalan, 34 soni 4 ta birlik va 3 ta oʻnlikni bildiradi. Agar ularning oʻrni almashtirilsa 43 soni hosil boʻladi. Bu sonda 3 ta birlik va 4 ta oʻnlik mavjud, yaʼni 3 ning qiymati 10 marta kamaydi va aksincha 4 ning qiymati 10 barobar oshdi. Bunday oʻnlik Sanoq tizimidagi sonlarning raqamlari uni 10 lik asos darajalari yigʻindisida tasvirlashning koeffitsiyentlari hisoblanadi. Hisoblash mashinalarida, odatda,G.V. Leybnitstaklif qilganikkilik sanoqsistemasiishlatiladi. Bunday sonlarni tasvirlash uchun 2 ta — 0 va 1 raqamlaridan foydalaniladi. 2 lik Sanoq tizimining ishlatilishi EHMlar quriladigan elementlarning faqat 2 ta turgʻun ishchi holatda boʻlishi bilan bogʻliq. Bu elementlar kalitlarga oʻxshash boʻlib, ular yozilgan yoki oʻchirilgan holatlarda boʻladi. Uchinchi holat yoʻq.
Bu holatlarning biriga 1, 2siga 0 mos qoʻyilsa, bunday elementlarning ketma-ketligi 2 lik Sanoq tizimidagi songa mos keladi.
Barcha mavjud tillar kabi sonlar tili ham mavjud bo‘lib, u ham o‘z alifbosiga ega. Mazkur alifbo hozir jahonda qo‘llanilayotgan 0 dan 9 gacha bo‘lgan o‘nta arab
raqamlaridir, ya’ni: 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9. Bu tilda o‘nta belgi (raqam) bo‘lganligi uchun ham, bu til o‘nlik sanoq sistemasi deb ataladi.
Bizning kundalik hayotimizda qo‘llanilayotgan o‘nlik sanoq sistemasi hozirgidek yuqori ko‘rsatkichni tez egallamagan. Turli davrlarda turli xalqlar bir-biridan keskin farqlanuvchan sanoq sistemalaridan foydalanganlar.
Masalan, 12 lik sanoq sistemasi juda keng qo‘llanilgan. Uning kelib chiqishida albatta tabiiy hisoblash vositasi - qo‘limizning ahamiyati katta. Bosh barmog‘imizdan farqli qolgan to‘rttala barmog‘imizning har biri 3 tadan, ya’ni hammasi bo‘lib 12 ta bo‘g‘indan iboratdir. Mazkur sanoq sistema izlari hanuzgacha saqlanib qolgan.
Amaliy yechilish tartibi
Tartib raqami : 25
Hisoblang.Keltirilgan amalni ko‘rsatilgan sanoq sistemasida bajaring
133518 : 638
|
| |
