Axborot tizimlari nazariy asoslari magistratura mutaxassisliklari uchun o

69 
Sanoatda va iqtisodiyotda axborot tizimlari
Axborot texnologiyalarini sanoat, savdo, bank ishi sohalariga tadbiq 
etish birinchi navbatda axborot tizimlarini yaratish yo„li bilan rivojlandi. 
XX 
asrning 
60
-yillarida yuzaga kelgan 
KABT 
(korxonalarni avtomatik 
boshqarish tizimi) o„nlab yillar mobaynida «og„izda» bo„ldi. Ammo, 
kompleks avtomatlashtirish bosh muammosi hal qilinmadi, lekin bunday 
tizimlarni ishlab chiqish malakasi jamlandi. Axborot texnologiyalarini 
zamonaviy darajada tijoratni boshqarish sohasiga tadbiq qilish 
masalalarini yecha oladigan malakali kadrlar tayyorlandi. 
KABT
ni loyihalashda standartlashtirish, moslik masalalari hisobga 
olinmadi. Bu zamonaviy texnologiyalarni tadbiq qilishni qiyinlashtirdi 
va o„zgartirishlar kiritishga katta mablag„ talab qildi. Hozirgi kunda 
predmet sohasining turliligiga qaramasdan, zamonaviy standartlar va 
korporativ axborot texnologiyalari printsipiga asoslangan korporativ 
axborot tizimlari 
(
KAT
) 
keng tarqalgan. 
KAT 
yordamida yechiladigan masalalarni uch sinfga bo„lish 
mumkin: 
standart buxgalteriya va statistik hisobot asosida olinadigan 
hisobot ko„rsatkichlarini shakllantirish (soliq xizmati, statistika, 
investorlar va h.k.); 
yuqori agregirlangan ko„rsatkichlar asosida tijoratni rivojlantirish 
bo„yicha boshqaruvning strategik qarorlarini ishlab chiqish; 
tarkib bajarilishining turli tomonlari tavsiflarini ifodalovchi 
yuqori detallashtirilgan ko„rsatkichlar asosida tezkor boshqaruvga 
yo„naltirilgan taktik qarorlarni ishlab chiqish. 
KAT
ni tadbiq etishda asosiy qiyinchilik diagnostika hisoblanadi. Bu 
yerda uch bosqichni ajratish mumkin: 
tizimli tahlil va mavjud tarkib hamda boshqaruv texnologiyasini 
baholash; 
axborot texnologiyalari asosida boshqaruv tizimi va 
tashkillashtirish tarkibining yangi usullarini ishlab chiqish; 
boshqaruvni qayta tashkillashtirish holati, tadbiq qilish rejasi, 
boshqaruv hujjat almashinuvi reglamenti (loyihasi)ni ishlab 
chiqish. 
KAT
ni shartli ravishda 
adadli (tirajli), yarim buyurtmali va 
buyurtmali
ga bo„lish mumkin. 
Adadli 
KAT
lar ishlab chiquvchi tomonidan qayta ishlashni talab 
qilmaydi va o„zgartirishlar kiritish imkonini bermaydi. Bunday tizimlar 
kichik korxonalar uchun mo„ljallangan. 
www.ziyouz.com kutubxonasi

70 
Yarim buyurtmali tizimlar 
buyurtmachi talablariga javob beradi va 
kichik kapital xarajatlarni talab qiladi. Ularning asosiy qo„llanilish 
sohasi katta korxonalar (tijorat jarayon zanjirida beshtadan ortiq kishi va 
oyiga yuzlab hujjatlar). 
Buyurtmali tizimlar 
hozirgi axborot texnologiyalari darajasida 
o„tmishga ketdi, ular ishonchli emas, qabul qilingan standartlar 
talablariga mos kelmaydi, qiyinchilik bilan takomillashtiriladi. Ularning 
asosiy qo„llanilish sohasi – juda katta maxsus ishlab chiqarish 
korxonalari. 
Hozirgi kunda korporativ tizimlar bozorida ko„p sonli chet el 
ishlanmalari taklif qilinmoqda. 
KAT
lar moliyani, xodimlarni, zaxiralarni, 
ta‟minotni va ishlab chiqarishni boshqarishda, texnik xizmat 
ko„rsatishda, rejalarni boshqarishda keng qo„lanilmoqda. 
Bank faoliyatini axborotlashtirishda ikki asosiy yo„nalishni ajratish 
mumkin: 
tezkor axborotni kiritish va tiklash masalasini axborotlashtirish, 
standart hisobni olish (korxona 

Download 2,13 Mb.