Axborot tizimlari nazariy asoslari magistratura mutaxassisliklari uchun o

71 
KAT
ni qurish jarayonida texnologik jarayonlarni avtomatlashtirilgan 
boshqarish tizimlari 
(
TJABT
) 
alohida ko„riladi. Hozirgi kunda 
TJABT
sohasida quyidagi tamoil (
printsip
)larga asoslangan ochiq tizimlar 
konsepsiyasi asosiy hisoblanadi: 
pastdan yuqoriga turli ishlab chiqaruvchi firmalar dasturiy-
apparat vositalarining mosligi; 
buyurtmachi yo„naliishi asosida jo„natuvchi firma stendida barcha 
tizimni kompleks sozlash va tekshirish. 
Ko„pgina hollarda 
TJABT
ikki darajali boshqaruv tizimini 
ifodalaydi. Quyi daraja boshqaruv obyektidan to„g„ridan-to„g„ri keluvchi 
axborotga birlamchi ishlov beruvchi nazoratchilarni o„z ichiga oladi. 
Nazoratchilarning dasturiy ta‟minoti odatda rele-kontaktli sxemalar tili 
kabi texnologik tillarda amalga oshiriladi. 
Yuqori darajani barcha kelayotgan axborotlarni saqlovchi, tahlil 
qiluvchi va ishlov beruvchi hamda operator bilan muloqotda bo„lishni 
ta‟minlovchi, ma‟lumotlar omborlari va ishchi stantsiyalar vazifalarini 
bajaruvchi kuchli kompyuterlar tashkil qiladi. Yuqori darajaning asosiy 
dasturiy ta‟minoti bo„lib 
SCADA
(Supervision Control And Acquisition) 
paketlari hisoblanadi. 
Ochiq 
tizimlar 
konsepsiyasi 
ochiq 
modulli 
nazoratchilar 
arxitekturasi 
General Motors 
firmasi tomonidan ishlab chiqilgan 
OMAC
 
(Open Modular Architecture Controls) 
da kuzatiladi. Unga yaqin 
konsepsiyalar Yevropa 
(European Open Systems Architecture for 
Controle within Automatation Systems-
OSACA
)
, Yaponiya 
(Japan 
International Robotics and Factory Automation-
IFORA
, Japan Open 
Systems for Controller Architecture-
OSEC
) 
va Amerika 
(Technologies 
Enabling Agile Manufacting-
TEAM
Projects) 
tashkilotlari tomonidan 
taklif qilingan. 
OMAC
-talablar mazmuni asosiy terminlarini quyidagicha bayon 
qilish mumkin: 
Open 
– apparat va dasturiy ta‟minot integratsiyasini ta‟minlovchi 
ochiq arxitektura; 
Modular 
– modulli arxitektura, 
Pluge and Play 
rejimida tashkil 
etuvchilardan foydalanish imkonini beradi; 
Scalable 
– masshtablanuvchi arxitektura, aniq masala uchun 
konfiguratsiyani oson o„zgartirish imkonini beradi; 
Economical 
– iqtisodiy arxitektura; 
Maintenable 
– yengil xizmat ko„rsatiluvchi arxitektura. 
Nazoratchilar 
apparat 
platformalari 
yuqori 
ishonchlilikka, 
www.ziyouz.com kutubxonasi

72 
tezkorlikka ega bo„lgan 
PC
-kompyuterlarda joylashadi. 
PC
-nazoratchilar 
operatsion muhiti ham ochiqlik talablarini qoniqtirishi lozim. Bu yerda 
QNX
 (
QSSL
 
firmasi, Kanada
) 
operatsion tizimi keng tarqalgan hisoblanadi. 
QNX
 
arxitekturasi ochiq, modulli va oson o„zgartiriluvchi 
(modifikatsiya) 
hisoblanadi. Bunday tillarda ishlashdan jamlangan malaka 
IEC 1131-3
 
standartida keltirilgan va beshta asosiy til vositalari belgilangan: 
1.
SFG
 
– ketma-ket funksional sxemalar tili; 
2.
LD
 
– releli diagrammalar tili; 
3.
FBD
 
– funksional blokli diagrammalar tili; 
4.
ST
 
– tarkiblangan matn tili; 
5.
IL
 
– qo„llanmalar 
(instruktsiya) 
tili. 

Download 2,13 Mb.