Internet tarmog‘i axborot-qidiruv tizimlari

Download 2,13 Mb. Pdf ko'rish
bet	70/97
Sana	25.01.2024
Hajmi	2,13 Mb.
	#145719

1 ... 66 67 68 69 70 71 72 73 ... 97

Bog'liq
Axborot tizimlari nazariy asoslari (T.Maxarov)

Internet tarmog‘i axborot-qidiruv tizimlari
Internet tarmog„i orqali qidiruv tushunchasi shuni anglatadiki,
bunda har bir foydalanuvchi o„ziga kerakli bo„lgan biror ma‟lumot yoki
materialni maxsus qidiruv tizimlari orqali topish imkoniyatiga ega
bo„ladi. Internet tarmog„i foydalanuvchilari qidiruvni Internet muhitida
joylashgan web-saytlar, ularning manzili va ichki ma‟lumotlari bo„yicha
olib borishi mumkin. Bu esa foydalanuvchiga kerakli bo„lgan axborotni
samarali qidirish va tez topish imkoniyatini beradi.
Internet tarmog„i shunday bir muhitki u o„zida turli ko„rinishdagi va
turli tillardagi ko„plab axborotlarni jamlagan. Bunda ushbu axborotlar
ichidan kerakli bo„lgan ma‟lumotlarni qidirib topish muammosi paydo
bo„ladi. Internet tarmog„ida har bir foydalanuvchi axborotni qidirish
uchun o„zbek, rus, ingliz yoki boshqa tillardagi bir yoki bir necha
so„zdan tashkil topgan so„rovlardan foydalanadi. Ya‟ni ma‟lumotlarni
uning sarlavhasi yoki uning tarkibida ishtirok etgan so„zlar va jumlalar
bo„yicha qidirib topish mumkin. Bunda foydalauvchi tomonidan Internet
qidiruv tizimi qidiruv maydoniga kerakli ma‟lumotga doir so„z yoki
jumla kiritiladi va qidiruv tizimi ishga tushiriladi. Qidiruv tizimi
foydalanuvchi tomonidan kiritilgan so„z yoki jumlaga mos keluvchi
ma‟lumotlarni qidirib topadi va ekranda ularning ro„yxatini hosil qiladi.
Internet tarmog„ida ma‟lumotlar shunchalik ko„pki, ta‟kidlab
o„tilgan usul samara bermasligi mumkin. Bunday hollarda Internet
qidiruv tizimlari qidiruvning bir qancha qo„shimcha usullari bo„yicha
qidiruvni taqdim etadi, bular:
tili bo„yicha qidiruv;
turi (matn, rasm, musiqa, video) bo„yicha qidiruv;
joylashgan mintaqasi bo„yicha qidiruv;
joylashtirilgan sanasi bo„yicha qidiruv;
joylashgan Internet zonasi bo„yicha qidiruv;
ma‟lumotlarni xavfsiz qidiruv.
Rasmlar ma‟lumotlarning grafik yoki tasvir ko„rinishi hisoblanadi.
Internet tarmog„ida grafik ma‟lumotlarning ko„plab turlari uchraydi,
ya‟ni: chizma (vektor), foto (rastr), harakatlanuvchi (animatsiya) hamda
siqilgan rasmlar. Bunday grafik ma‟lumotlar tarkibida matnli axborot
www.ziyouz.com kutubxonasi

119
mavjud bo„lmaydi. Rasm ko„rinishidagi ma‟lumotlar ustida faqatgina
uning nomi yoki turi bo„yicha qidiruv olib borish mumkin. Ko„pgina
internet qidiruv tizimlari grafik yoki tasvir ko„rinishidagi ma‟lumotlarni
qidirish uchun alohida bo„limga ega bo„lib, bu bo„lim orqali ixtiyoriy
turdagi rasmlarni ularning nomlari bo„yicha qidiruvni amalga oshirish
mumkin.
Internet tamog„ida matnli yoki rasm ko„rinishidagi ma‟lumotlardan
tashqari musiqa va video ma‟lumotlarning ham ko„plab manbalari
mavjud. Internet tarmog„i orqali musiqa eshitish, radio tinglash,
teledasturlar yoki videofilmlarni tomosha qilish mumkin. Internet orqali
radioeshittirish va teledasturlar namoyishi ushbu turdagi xizmatlarni
taqdim etuvchi tizimlar (serverlar) tomonidan amalga oshiriladi. Internet
orqali radio tinglash yoki teleko„rsatuvni tomosha qilish uchun ushbu
tizimga bog„lanishning o„zi kifoya. Ammo musiqa va filmlar Internet
tarmog„iga ulangan kompyuterlarda alohida material ko„rinishida
saqlanadi. Musiqa va video materiallari ustida ham grafik (rasm)
materiallar kabi uning nomi yoki izohi bo„yicha qidiruv olib borish
mumkin. Bunda musiqa va filmlarni qidirib topish uchun qidiruv tizimi
maydoniga materialning nomi yoki uning izohiga taaluqli biror jumla
kiritiladi va qidiruv tizimi ishga tushiriladi.Qidiruv tizimi tomonidan
kiritilgan jumlaga mos keluvchi musiqa va video materiallar joylashgan
Web-saytlar ro„yhati shakllantiriladi.

Download 2,13 Mb.

1 ... 66 67 68 69 70 71 72 73 ... 97

Download 2,13 Mb.

Pdf ko'rish