Axborot tizimlari nazariy asoslari magistratura mutaxassisliklari uchun o

114 
Internetda ishlash uchun qo„shimcha dasturlar zarur. Bunday 
dasturlarni tanlash Internetning qanday xizmatidan foydalanishimizga 
bog„liq. Turli xildagi xizmatlarni taqdim etuvchi bir necha tur xizmatlar 
mavjud. 
Internet pochtasi. Kimda kim Internetga ulansa, avtomatik ravishda 
elektron pochta manzilini oladi. Bog„lanish amalga oshirilayotgan 
serverda elektron «pochta qutisi» yaratiladi (qattiq diskda papka). 
Elektron pochta bilan ishlash uchun standart dastur xizmat qiladi 
(Windows 95 – Internet Mail, Windows 98 – Outlook Express va h.k.). 
Elektron pochtaning oddiy pochtaga nisbatan ustunligi – tezkorlikdir 
(har qanday nuqtaga bir necha soatda yetkaziladi). Yana bir ustunligi – 
uning arzonligi. Internetning har bir mijoziga manzil avtomatik 
berilganligi sababli, bu xizmatni tekin deyish ham mumkin. 
Elektron pochtaning telefon aloqasiga nisbatan ham ustunligi 
mavjud. Elektron pochta orqali uncha tanish bo„lmagan kishiga yoki 
juda band kishiga ham murojaat qilish mumkin, masalan, Prezidentga. 
Agar uning imkoniyati bo„lsa, javob beradi. 
Telekonferensiyalar. Bu qiziqarli xizmat elektron pochtaning o„ziga 
xos rivojlangan turi hisoblanadi. Telekonferensiyalar guruh yangiliklari 
deb ham yuritiladi. Masalan, biz xabarni bir kishiga emas, yer yuzining 
barcha aholisiga yubormoqchimiz. Buni amalga oshirish uchun 
insonning manzilini emas, balki telekonferensiya nomini ko„rsatish 
zarur. Bizning xabarimiz avval bizga Internet xizmati ko„rsatuvchi 
serverga tushadi, so„ngra u bilan bog„langan barcha serverlarga uzatiladi 
va shu tariqa davom etadi. Yuborilgan xabar dunyo bo„ylab tarqaladi. 
Xabarlar serverlarda uch – yetti kun saqlanadi. Bu vaqt mobaynida 
har qanday foydalanuvchi bizning xabarni o„zining xizmat taqdim 
etuvchi serverida o„qishi mumkin. Windows 95 tizimida guruh 
yangiliklari bilan ishlash uchun Internet News dasturi, Windows 98 da 
esa buning uchun Outlook Express xizmat qiladi. 
World Wide Web – bu Internetning eng ommaviy va eng taniqli 
xizmati. Ko„pincha uni sodda qilib Web deb nomlashadi. Web interfaol 
ishlash uchun mo„ljallangan, axborotlarni qidirish va yig„ish 
imkoniyatini beradi. WWWda ishlash dunyo bo„ylab qiziqarli joylarni 
o„rgangan holda virtual sayr qilishga o„xshaydi. World Wide Web 
asosida ikki tushuncha yotadi: hujjatlarning HTML formati va 
gipermatnli murojaatlar. 
HTML – bu elektron matnli hujjatlarni formatlash maxsus tilidir. U 
noma‟lum vositalar orqali ko„riladigan elektron hujjatlarni jihozlash 
uchun maxsus yaratilgan. HTML tilida hujjat yaratish dasturlash kabidir. 
www.ziyouz.com kutubxonasi

115 
HTMLda gipermatnli murojaatlar yaratish uchun maxsus teglar 
guruhi (maxsus kodlar) mavjud. Gipermatnli murojaat – matnning 
ajratilgan qismi bo„lib, u bilan boshqa Web-sahifaning tarmoq manzili 
bog„langandir. Har bir Web-sahifa boshqa Web-hujjatlarga murojaat 
qiluvchi ko„plab murojaatlarga ega bo„lishi mumkin. 
WWW muhitida ishlash uchun Web-sahifalarni ko„rish maxsus 
vositasi zarur. Bunday dasturlar brauzerlar deb nomlanadi. Hozirgi 
kunda bunday brauzerlarning bir necha turi mavjud. Masalan, Internet 
Explorer, Opera, Mozilla Firefox, Cherome va boshqalar. 

Download 2,13 Mb.