• Elektron tijoratdan foydalanish
  • Elektron tijoratning ustunliklari




    Download 2,13 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet78/97
    Sana25.01.2024
    Hajmi2,13 Mb.
    #145719
    1   ...   74   75   76   77   78   79   80   81   ...   97
    Bog'liq
    Axborot tizimlari nazariy asoslari (T.Maxarov)

    Elektron tijoratning ustunliklari 
    Agar chakana elektron magazinlari O„zbekiston bozori uchun endi 
    kirib kelayotgan bo„lsa, ko„plab kompaniyalar Internet orqali ishchi 
    operatsiyalarni yuritishning ustunliklarini sezdilar. Bu ayniqsa, iqtisodiy 
    krizis va korxona internet-texnologiyalarni tadbiq qilgandan so„ng 
    yuzaga keladigan ustunliklar sharoitlarida dolzarb bo„ldi. 
    www.ziyouz.com kutubxonasi


    132 
    Internet-texnologiyalarning ko„plab ustunliklari mavjud. Ularning 
    ba‟zi birlarini keltirib o„tamiz: 
    axborotni olish tezkorligi, asosan, xalqaro operatsiyalarda, 
    sezilarli darajada o„sadi; 
    ishlab chiqarish va savdo aylanmasi sezilarli darajada ortadi, 
    chunki olingan hujjatlarni har safar kiritish zarurati yo„q, bundan 
    tashqari kiritishdagi xatoliklar ehtimolligi kamayadi; 
    ancha arzon kommunikatsiya vositalaridan foydalanish hisobiga 
    axborot almashish bilan bog„liq bo„lgan harajatlar sezilarli 
    kamayadi; 
    elektron tijoratning internet-texnologiyalaridan foydalanish 
    kompaniyaga mijozlarga nisbatan ochiqroq bo„lish imkonini 
    yaratadi; 
    mahsulotlar va xizmatlar haqida mijozlarni va hamkorlarni tez va 
    oson xabardor qilish imkonini beradi; 
    sotishning muqobil kanallarini yaratish imkonini beradi. Masalan, 
    korporativ saytda internet magazin orqali. 
    Elektron tijoratdan foydalanish 
    Zamonaviy Internet-texnologiyalarni tijoratda qo„llash Web-sayt 
    yaratish yoki mumkin bo„lgan buyurtmalar elektron kataloglari bilan 
    chegaralanmaydi, balki texnologiyadan, jamlangan malakalardan va 
    Internet yordamida ish jarayonlarini tadbiq qilishning yangi usullarini 
    mos tarmoq kompyuter texnologiyalaridan foydalangan holda samarali 
    tadbiq qilishni nazarda tutadi. Elektron tijorat – bu Internet-
    texnologiyalardan foydalangan holda mablag„ ishlash jarayonidir. 
    Tarmoqda elektron savdoning samarali tadbiq qilinishi uchta tashkil 
    etuvchi bilan aniqlanadi: 
    to„g„ri texnologik platformani tanlash; 
    raqobatbardosh mahsulotning mavjudligi; 
    zarur infratarkib va biznes-jarayonning mavjudligi. 
    Agarda bu bo„g„inlardan birortasi mavjud bo„lmasa, zamonaviy 
    texnologiyalarni tadbiq qilish samara bermaydi. 
    on-line savdo texnologiyalaridan foydalanish rivojlangan va 
    hududiy tarmoqqa ega bo„lgan kompaniyalar uchun juda zarur. Chunki 
    bu texnologiya buyurtmalarni bajarish harajatlarini kamaytirish imkonini 
    beradi. Hududiy hakmorlar bilan Internet orqali ishlash uslubiyati tadbiq 
    qilinganidan so„ng, buyurtmalarga ishlov berish va ro„yxatdan o„tkazish 
    harajatlari deyarli ikki barobarga kamayadi. 
    www.ziyouz.com kutubxonasi


    133 
    on-line rejimida harid qilishda asosiy to„lov vositasi kredit 
    kartochlari hisoblanadi. Ammo, yangi to„lov vositalari ham chiqmoqda: 
    smart- kartalar, raqamli pullar (digital cash), mikroto„lovlar va elektron 
    cheklar. 
    Elektron tijoratning qiziqarli va ommaviy foydalanilayotgan 
    yo„nalishlardan biri – tarmoqda kitob tijorati hisoblanadi. Ko„plab 
    magazinlar kitob bilan savdo qiladilar, hozirgi kunda rus tarmog„ida eng 
    «omadli» savdo loyihalaridan biri Ozon magasini hisoblanadi. Ko„plab 
    rus tarmoq magazinlari ichida bu real ishlayotgan magazindir. Internetda 
    kitob savdosi kelajagi to„g„risida gapiradigan bo„lsak, tarmoq orqali 
    sotib oluvchilar yoki sotib olishni rejalashtirayotganlarning 40%i yuqori 
    o„ringa kitob sotib olishni qo„ymoqdalar, 40%i tarmoq orqali bilet 
    bronlash imkoniyatini ko„rsatdilar. Bunday xizmatni KiberPlat tizimi 
    orqali ishlovchi Transinform serveri ko„rsatadi. 
    Taniqli bo„lgan Demos provayderlik xizmati foydalanuvchilariga 
    Internetga dial-upda kirishni on-line rejimda to„lash imkoniyatini taqdim 
    etadi. So„rovlarning natijasiga ko„ra, 34% foydalanuvchi bu xizmatni 
    qulay va qiziqarli deb hisoblaydilar. Yaqin kunlarda undan ham 
    ommaviy ravishda foydalanadilar. 
    Keyingi yillarda kompyuter va kompyuter jamlovchilar, dasturiy 
    ta‟minot va boshqa shunga o„xshash mahsulotlar bilan savdo qiluvchi 
    magazinlar soni ortib bormoqda. Bu yo„nalishda omadlilardan biri 
    sifatida Moskvaning «Iks-MIR» magazinini ko„rsatish mumkin. 
    Axborot xizmatlariga yo„naltirilgan bozorning tez o„sishi bilan 
    birga axborotni pulli taqdim etish xizmatlari soni ham ortib bormoqda. 
    Yana bir xizmat toifalaridan biri – bu telefon, kommunal va shunga 
    o„xshash xizmatlarni to„lashdir (so„ralgan mijozlarning deyarli 50% i). 
    Bunday 
    imkoniyat 
    mavjud: 
    «KiberPlat» 
    tizimida 
    tizimdan 
    foydalanuvchilar uchun on-line rejimi yordamida to„lovlarni amalga 
    oshiradigan to„lovlar mexanizmi ko„zda tutilgan. Hamda, xuddi shu 
    so„rovga asosan 40% foydalanuvchilar musiqa tashuvchilar: kompakt- 
    disklar va kassetalarni, 20% i esa – videokassetalarni sotib olishni 
    xohlashlarini bildirganlar. 
    To„lov qobiliyatiga ega bo„lgan talabning faollashish omillaridan 
    biri, xaridor nuqtayi nazarida optimal bo„lgan, to„lov tizimini 
    tashkillashtirish hisoblanadi. «Platina» tijorat banki tomonidan ishlab 
    chiqilgan va 1998-yilda tijoratda tadbiq qilingan «KiberPlat» tizimi 
    Rossiya elektron tijorat bozorida birinchi real mexanizm bo„ldi. 
    Tizimning foydalanuvchilari – elektron magazinlar va ularning mijozlari 
    kredit kartalari va bank hisoblaridan foydalangan holda on-line rejimda 
    www.ziyouz.com kutubxonasi


    134 
    xaridlarini to„lash va to„lovlarni qabul qilish imkoniyatiga ega bo„ldilar. 
    Elektron-raqamli 
    imzodan 
    foydalanishga 
    asoslangan 
    samarali 
    himoyalash mexanizmi tizimning yuqori darajada himoyalanishini va 
    katta to„lovlarni amalga oshirishni ta‟minladi. Amalga oshirilgan 
    to„lovning mijoz tomonidan bekor qilinishi bankning tijorat-tavakkali 
    hisoblanadi. Yaqin kunlargacha elektron tijorat ommaviy bo„lgan 
    «Monopoliya» o„yinini eslatar edi – stol atrofida o„yinchilar soni ko„p 
    bo„lib, ularning o„yinda qolishini hech kim kafolatlamaydi. 
    Internet-tijoratning «o„yin maydoni» sezilarli darajada o„zgardi. 
    Zona Research tomonidan 500 dan ortiq xodimi bo„lgan 100 dan ortiq 
    kompaniyalarda o„tkazilgan so„rovlar shuni ko„rsatdiki, ularning 80%i 
    marketing uchun Internetdan foydalanadilar, 10%i esa hozirda elektron 
    tijorat 
    bilan 
    shug„ullanmoqdalar. 
    Kuzatishlarga 
    ko„ra, 
    bu 
    kompaniyalarning deyarli 45%i yaqin 2–3 yil ichida Internet orqali savdo 
    dasturini tadbiq qilishni rejalashtirmoqdalar. 
    Ayrim kompaniyalar, masalan, Dell Computer, elektron tijorat 
    sohasida sezilarli darajada yutuqlarga erishganliklarini e‟tirof 
    etmoqdalar. Dell Web serverdan nafaqat savdoni tashkillashtirish, balki 
    texnik jihatdan qo„llab-quvvatlashga bo„lgan sarflarni kamaytirish uchun 
    ham foydalanmoqda. Elektron tijorat bilan samarali shug„ullanayotgan 
    kompaniyalardan Federal Express va Cisco Systemsni ham aytish 
    mumkin. «Monopoliya» o„yini kabi, elektron tijoratning ham o„z 
    qoidalari mavjud. 

    Download 2,13 Mb.
    1   ...   74   75   76   77   78   79   80   81   ...   97




    Download 2,13 Mb.
    Pdf ko'rish