104
oshirilishi mumkin.
Standartda axborotni kriptografik o‘zgartirishning
quyidagi algoritmlari
mavjud:
- oddiy almashtirish;
- gammalash;
- teskari bog‘lanishli gammalash;
- imitovstavka.
Bu algoritmlar uchun 8 ta 32 xonali ikkili so‘zlarga ajratilgan 256 bit
o‘lchamli kalitning ishlatilishi hamda dastlabki
shifrlanuvchi ikkili ketma-
ketlikning 64 bitli bloklarga ajratilishi umumiy hisoblanadi.
Oddiy alamshtirish algoritmining mohiyati quyidagicha (5.14-rasm).
Dastlabki ketma-ketlikning 64 bitli bloki ikkita 32 xonali A va V ikkili
so‘zlarga ajratiladi. A so‘zlar blokning kichik xonalarini V so‘zlar
esa katta
xonalarini tashkil etadi. Bu so‘zlarga soni
i=32 bo‘lgan siklik iterasiya operatori
F
i
qo‘llaniladi. Blokning kichik bitlaridagi so‘z (birinchi iterasiyadagi A so‘zi)
kalitining 32 xonali so‘zi bilan mod2
32
bo‘yicha jamlanadi; har biri 4 bitdan iborat
qismlarga (4 xonali kirish yo‘li vektorlari) ajratiladi; maxsus almashtirish uzellari
yordamida har bir vektor boshqasi bilan almashtiriladi; olingan vektorlar 32 xonali
so‘zga birlashtirilib, chap tarafga siklik ravishda siljitiladi va 64 xonali blokdagi
boshqa 32 xonali so‘z (birinchi iterasiyadagi
V so‘zi) bilan mod 2 bo‘yicha
jamlanadi.
Birinchi iterasiya tugaganidan so‘ng kichik bitlar o‘rnida V so‘z joylanadi,
chap
tarafda esa A so‘z joylanadi. Keyingi iterasiyalarda so‘zlar ustidagi amallar
takrorlanadi.
Har bir
i-iterasiyada
K
j
kalitning (kalitlar 8 ta) 32 xonali so‘zi quyidagi
qoidaga
binoan tanlanadi
,
32
,
25
,
24
1
,
0
,
32
,
8
mod
)
1
(
бўлганда
i
бўлганда
i
бўлганда
i
i
i
K
i
Demak, shifrlashda kalitning tanlanish tartibi quyidagi ko‘rinishda bo‘ladi:
105
K
0
,K
1
, K
2
, K
3
, K
4
, K
5
, K
6
, K
7
, K
0
, K
1
, K
2
, K
3
, K
4
, K
5
, K
6
, K
7
,
K
0
,K
1
, K
2
, K
3
, K
4
, K
5
, K
6
, K
7
, K
7
, K
6
, K
5
, K
4
, K
3
, K
2
, K
1
, K
0
,.
Rasshifrovka qilishda kalitlar teskari tartibda ishlatiladi.
Dastlabki ochiq matn
А
В
F0
+
F1
+
...
...
+
F31
А
В
Shifrlangan matn
Fj operatori
X
+
Almashtirish
Siklik siljitish
Y
K0
K1
K0
Kj
5.14-rasm. Oddiy almashtirish algoritmida shifrlash jarayonining blok-sxemasi.
Almashtirish bloki ketma-ket tanlanuvchi 8 ta almashtirish uzellaridan
iborat. Almashtirish uzeli har birida almashtirish vektori (4 bit) joylashgan 16
qatorli jadvaldan iborat. Kirish yo‘li vektori jadvaldagi qator adresini aniqlasa,
qatordagi son almashtirishning chiqish yo‘li vektori hisoblanadi.
Almashtirish
106
jadvaliga axborot oldindan yoziladi va kamdan-kam o‘zgartiriladi.
