|
B isaboyev, Z. Sh. Sapayeva, Z. J. G'Ulomova oziq-ovqat texnologiyasi asoslari o'zbekiston Respublikasi Oliy va o'rta maxsus ta’lim vazir/igi tomonidan 5541100 «Oziq-ovqat texnologiyasi»
|
| bet | 86/231 | | Sana | 13.02.2024 | | Hajmi | 1,23 Mb. | | #155970 |
Bog'liq Sapayeva, Z. J. G\'Ulomova oziq-ovqat texnologiyasi asoslari-fayllar.orgYanchilma
5.6-rasm. VS-5 rusumli valesli dastgoh.
149
haroratgacha qizdirilib, quritiladi. Bunday ishlov berilgan yanchilma
mezga deb ataladi. Tayyor mezganing yakuniy namligi IV nav paxta
chigiti va kungaboqar urug‘i uchun 5-6% gacha, I—III nav paxta chigiti
uchun esa 4,5-5,5 % ga yetadi.
Bunday mezga ikki bosqichda presslash usulining birinchi
bosqichi-forpresslashni juda samarali amalga oshirishni ta’minlaydi.
Bir bosqichli usulda ekspellerlarda presslash usuli qo'llaniladigan bo‘lsa,
u holda tayyor mezganing parametrlari boshqacha bo‘ladi: kungaboqar
urug'i mezgasi uchun namlik 1,5-2,0%, harorat 115-120°C; I—III navli
paxta chigiti mezgasi uchun-namlik 2,5-3,5%, harorat 110-115°C; IV
navli paxta chigiti mezgasi uchun esa-namlik 3,5-5,0%, harorat 105—
110°C.
Yanchilmani qovurib mezga tayorlash uchun barabanli, shnekli
qovurish apparatlari, qovurish qozonlari qoMlaniladi. Eng keng tarqalgan
qovurish qozonlari 5 yoki 6
chandan iborat bo‘ladi. Masalan
J-68 qovurish qozoni (5.7-rasm) bir-
birining ostida birin-ketin joylash-
gan 6 ta chan (sig‘im) 1 dan iborat
bo‘lib, ularning diametri 2100 mm,
har birining balandligi 435 mm.
Vertikal yo‘nalishda umumiy val
2 o‘tgan bo‘lib, har bir chan ichida
bu valga pichoq-aralashtirgichlar
mahkamlab o‘rnatilgan. Chanlar
bug1 yordamida qizdiriladi.
Moyni ajratib olish. Mezgadan
moyni ajratib olishda presslash
(siqish) yoki organik erituvchilar
yordamida ekstraksiyalash usullari
qoMlaniladi. Odatda, bu usullarning
ikkalasidan ham ketma-ketlikda
foydalaniladi.
Moyni ajratib olishning
presslash usuli. Mezgadan moyni
siqib olish uchun turli konstruk-
siyalardagi shnekli presslar qo‘lla-
niladi. Shnekli press (5.8-rasm)
150
yig‘ma konstruksiyali silindr va shnekli valdan tashkil topgan. Yig‘ma konstruksiyali silindr-zeyer uni hosil qiluvchi bo'ylama plastinkalar orasidan presslangan moy chiqadigan darajada ochiq (tirqish) qilib yasalgan. Shnekli val 1 alohida vintli zvenolardan, ularga yondashib turadigan pichoqlar J va zeyerli baraban 3 dan tashkil topgan. Vintli zvenolar val uzunasi bo'ylab silindrsimon yoki konussimon oraliq halqalar va diafragmalar bilan ajratilgan. Bu presslash davomida presslanayotgan mezganing zichlanish me’yorini ta’minlaydi.
Mezga yig‘ma silindrning qabul qilish qismiga ta’minlovchi moslama
orqali kelib tushadi va shnekli valning vintlari 4 orqali shnekdan chiqish yo‘nalishida harakatlanadi. Bunda shnekli pressdagi bosim 30 MPa gacha, mezganing zichlanish darajasi 2,8 dan 4,4 baravargacha, presslash vaqti (davomiyligi) esa 78-225 sekundgacha yetadi.
Presslash bosimi va chiqadigan kunjara moyliligiga qarab shnekli presslar ikkiga bo'linadi: forpresslar va ekspellerlar.
Forpresslardan chiqadigan kunjaraning moyliligi 15—17% ni tashkil etadi. Odatda, forpresslar ekstraksion zavodlarning texnologik
151
sxemalarida keng qoilaniladi. Ular bir sutkada 70-801 urug‘ni qayta ishlashi mumkin. Fopresslarda shnekning aylanish harakati chastotasi 1836 min-1, chiqadigan kunjara chig‘anog‘i qalinligi 8-12 mm, presslanish vaqti 80 sekund atrofida. Ishlab chiqarishda keng qo'llaniladigan bunday forpresslardan biri MP-68 forpressidir.
Hozirgi paytda ishlatilayotgan eng zamonaviy shnekli presslardan R3- MOA-10 shnekli pressining ish unumdorligi (qayta ishlanadigan kungaboqar urug'i bo'yicha) 300 t/sut boiib, undagi shnekning aylanish chastotasi 42-72 min-1, bu press R-3 MOA agregati tarkibiga chanlarining diametri 3000 mm va umumiy qovurish yuzasi 80 m2 boigan yetti chanlik qovurish qozoni bilan birgalikda kiradi.
Ekspellerlardan chiqadigan kunjaraning moyliligi 4-7% ni tashkil etadi. Bunda bir sutkada 18-301 urug‘ qayta ishlanadi. Ekspellerlarda shnekning aylanish chastotasi 5-18 min-1, chiqadigan kunjara chig‘anog‘i qalinligi 3—5 mm, presslanish vaqti 220-225 sekund atrofida.
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
B isaboyev, Z. Sh. Sapayeva, Z. J. G'Ulomova oziq-ovqat texnologiyasi asoslari o'zbekiston Respublikasi Oliy va o'rta maxsus ta’lim vazir/igi tomonidan 5541100 «Oziq-ovqat texnologiyasi»
|
