Oriental Renaissance: Innovative,
educational, natural and social sciences
(E)ISSN:2181-1784
www.oriens.uz
SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7
3(3), March, 2023
923
KIRISH
Dehqon xo’jaligi global oziq-ovqat xavfsizligi uchun muhim bo’lsa-da, u atrof-
muhit degradatsiyasiga va iqlim o’zgarishiga eng katta hissa qo’shmoqda. Dehqon
xo’jaligi ishlab chiqarish intensiv ravishda tabiiy resurslarga (masalan, tuproq, suv)
tayanadi va dehqon xo’jaligining beqaror amaliyotlari resurslarning sezilarli darajada
kamayishiga yordam beradi. Noto’g’ri drenaj tizimlari odamlar va hayvonlarda
bakterial, virusli va parazitar kasalliklarga olib keladigan suvning to’kilishiga olib
kelishi mumkin. Global miqyosda antropogen issiqxona
gazlari chiqindilarining
(jumladan, azot oksidi, metan va karbonat angidrid) taxminan 10-12% dehqon
xoʻjaligi hissasiga toʻgʻri keladi, ularning aksariyati dehqonchilik
jarayonida hosil
boʻladi. Dehqon xo’jaliklarida hayvonlarning go’ngi, ekin qoldiqlari, o’g’itlar va
pestitsidlar kabi kimyoviy moddalar kabi chiqindilar atrofdagi suv havzalariga kirib,
suv tarkibini va suv ekotizimini o’zgartirishi mumkin. Yerni aylantirish va
pestitsidlar va o’g’itlardan foydalanish kabi amaliyotlar
tufayli dunyodagi amfibiya
turlari kamaydi. Dehqon xo’jaligining atrof-muhitga ta’siri keng va mahalliy
(masalan, dehqon xo’jaligi hududidagi tuproqda fosforning ko’payishi), mintaqaviy
(masalan, fermani o’rab turgan suv havzalarining evtrofikatsiyasi) va global (masalan,
iqlim o’zgarishiga olib keladigan issiqxona gazlari emissiyasining ko’payishi)
bo’lishi mumkin.
Dehqon xo’jaligi loyihalarining tabiati, jumladan, ko’plab yillik faoliyati bilan
shug’ullanadigan mavjud fermer xo’jaliklari, bu
sektor uchun foydalanishni
murakkablashtirgan bo’lishi mumkin. Qishloq yerlarini qayta qurish, ekinsiz yoki
yarim tabiiy hududlarda intensiv boshlash yoki dehqon xo’jaligi
uchun yerlarni
drenajlash ishlarini tashkil etishni o’z ichiga olgan loyihalarga taalluqlidir.
Belgilangan chegaradan oshib ketgan, tabiiy meros hududi qo’riqlanadigan hudud
ichida yoki yaqinida joylashgan yoki atrof-muhitga sezilarli ta’sir ko’rsatishi taxmin
qilinayotgan har qanday loyiha dastlabki amaliyotdan o’tishi kerak. Agar loyihaning
ta’siri
muhim deb hisoblansa, tashabbuskordan atrof-muhitga ta’sir to’g’risidagi
bayonot bilan birga rozilik olish uchun ariza topshirishi kerak. Dehqon xo’jaligi
qoidalarining asosiy maqsadi muhim ekologik va yoki tarixiy ahamiyatga ega bo’lgan
joylarni
dehqon
xo’jaligini
rivojlantirish
ishlaridan
himoya
qilish
va
dehqonchilikning bioxilma-xilligi va tarixiy landshaftini kelajak avlodlar uchun
saqlab qolishdir.
Qishloq joylarini qayta qurish, ekinsiz yoki yarim
tabiiy asosda intensiv
yerlarni drenajlash ishlarini tashkil etishni o’z ichiga olgan bo’lgan joyga taalluqlidir.
Belgidan oshib ketgan, meros hududi qo’riq tabiiy hudud yoki yaqinida yoki atrof-
muhit ichida ta’sir ko’rsatishi mumkin bo’lgan har qanday
qayta ishlash nazoratdan
