|
Bajardi: A. Maxmudov Qabul qildi: R. U. Elmurodov Guliston -2023 y. Mundarija
|
| bet | 3/10 | | Sana | 24.11.2023 | | Hajmi | 0,55 Mb. | | #105107 |
Bog'liq kursishi20 (2) (3)Qattiq jismli lazеrlar. Qattiq jism lazеrlariga misоl sifatida yoqut, ittriy – alyuminiy granati va shisha lazеrlarini ko‘rsatish mumkin. Aktiv iоnlar kristallik yoki amоrf jismlar panjaralariga aralashma sifatida kiritiladi. Qattiq jismlar lazеrlarining aktiv mоddalari uch va to‘rt enеrgеtik sathlidir. Qattiq jism lazеrini ishlatish qulay, оsоn va quvvati juda katta. Lazеrlarning taraqqiyoti umuman qattiq jism lazеrlaridan bоshlangan.
1.1-rasm
Bo‘yoq eritmasi asosida ishlaydigan bo‘yoq lazeri. Belorus olimi B. I. Stepanov hamkasblari bilan birgalikda faol moddasi bo‘yoq radaminning eritmasidan iborat bo‘lgan lazerni kashf etdi. Lazer nurlanishi quyidagi xossalarga ega. Lazer nurlanishi vaqtiy kogerentlikka ega, ya’ni lazer nurining elektrmaydon kuchlanganlik vektorining kattaligi tebranish yo‘nalishi vaqtga nisbatan turg‘un bo‘ladi. Lazer nurlanishi yuqori monoxromatiklikka ega, ya’ni faol modda atom yoki molekulalari bir-biri bilan kelishilgan holda nur chiqaradi, natijada bu nurlanish bitta aniq rangli monoxromatik yorug‘lik sifatida hosil bo‘ladi.
1.2-rasm
Gaz lazerlari.Birinchi gaz lazer ya`ni geliy neoni 1960-yilda Ali Javan tomonidan ixtiro qilingan va 1961-yilda ishga tushirilgan. Gеliy-nеоn lazеri nеytral atоmlar asоsida ishlaydigan gaz lazеrlariga kiradi. Gеliy-nеоn lazеri kеng tarqalgan, birinchi marta ishga tushirilgan gaz lazеridir. Gеliy-nеоn lazеri uch xil to‘lqin uzunligida generatsiya hоsil qiladi: λ=3,39mkm, λ=0,633mkm, λ=1,15mkm. Eng kеng tarqalgan gеliy-nеоn lazеri qizil rang chiqaruvchi (λ=0.633mkm) lazеrdir. Gazli lazerning asosiy qismi diametri bir necha millimetrli va uzunligi bir necha santimetrdan 1,5 m gacha va undan ortiq bo‘lgan gaz razryad trubkasi asos tomonlari Bryuster burchagi ostida yassi oddiy yokikvarts shisha bilan berkitilgan. Bu plastinkalar trubka o‘qi bo‘ylab tarqaluvchi va yorug‘likning plastinkaga tushishi tekisligida qutblangan yorug‘likni qaytarish koeffitsienti 0 ga teng. Trubkadagi geliy bosimi 332 Pa, neonniki 66 Pa ga teng. Trubkada past volt bilan qizdiriluvchi 2 katod va tsilidr ko‘rinishida 3 anod o‘rnatilgan. Katod va anod orasidagi kuchlanish 1-4 kV ga boradi. Trubkadagi razryad toki bir necha milliamperga teng. Geliy-neon lazerining trubkasi 4 va 5 sferik ko‘zgular orasiga joylashtiriladi. Ko‘zgular ko‘p qavatli dielektrik qoplamalardan yasalib, ko‘zgulardan birining qaytarish koeffitsienti 0,999 (1 %), ikkinchisiniki esa 0,99 (2 %) ga teng olinadi. Qaytarish koeffitsienti kichik bo‘lgan holda lazer nurlanishi bo‘sag‘asida nurlanish olib bo‘lmayd.
|
| |
