|
Bajardi: A. Maxmudov Qabul qildi: R. U. Elmurodov Guliston -2023 y. Mundarija
|
| bet | 5/10 | | Sana | 24.11.2023 | | Hajmi | 0,55 Mb. | | #105107 |
Bog'liq kursishi20 (2) (3)Molekulyar lazer
Lazerning ishlash printsipi izolyatsiyalangan atomlar va ionlardan farqli o'laroq, atom va ion kvant generatorlaridagi molekulalar diskret energiya darajalarining keng energiya diapazonlariga ega ekanligiga asoslanadi. Bundan tashqari, har bir elektron energiya darajasi ko'p sonli tebranish darajalariga ega va ular o'z navbatida bir nechta aylanish darajalariga ega.Elektron energiya darajalari orasidagi energiya UV va spektrning ko'rinadigan hududlarida, tebranish-aylanish darajalari o'rtasida esa uzoq va yaqin IRda.hududlar. Shunday qilib, aksariyat molekulyar kvant generatorlari uzoq yoki yaqin infraqizil hududlarda ishlaydi.
1.6-rasm
Lazer nurlanishi
"Lazer" so'zi (ing.LASER, Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation) qisqartma bo'lib, "induktsiyalangan nurlanish orqali yorug'likni kuchaytirish" degan ma'noni anglatadi.Lazer tomonidan yaratilgan nurlanish chastotasi elektromagnit spektrning ko'rinadigan qismida yoki yaqinida.Energiya "lazer induktsiyali nurlanish" deb ataladigan jarayon orqali juda yuqori intensivlik holatiga ko'tariladi. "Radiatsiya" atamasi ko'pincha noto'g'ri tushuniladinoto'g'ri, chunki u radioaktiv materiallarni tasvirlash uchun ham ishlatiladi. Shu nuqtai nazardan, bu energiya uzatishni anglatadi. Energiya bir joydan ikkinchi joyga o'tkazuvchanlik, konveksiya va nurlanish orqali uzatiladi. Turli muhitda ishlaydigan koʻplab turdagi lazerlar mavjud. Ishchi muhit sifatida gazlar (masalan, argon yoki geliy va neon aralashmasi), qattiq kristallar (masalan, yoqut) yoki suyuq bo'yoqlardan foydalaniladi. Ish muhitiga energiya berilganda, u hayajonlangan holatga o'tadi va yorug'lik zarralari (fotonlar) shaklida energiya chiqaradi. Muhrlangan trubaning ikkala uchidagi bir juft nometall lazer nurlari deb ataladigan konsentrlangan oqimdagi yorug'likni aks ettiradi yoki o'tkazadi. Har bir ish muhiti noyob toʻlqin uzunligi va rangdagi nurni hosil qiladi. Lazer nurining rangi odatda toʻlqin uzunligi bilan ifodalanadi. U ionlashtiruvchi emas va spektrning ultrabinafsha (100-400 nm), ko'rinadigan (400-700 nm) va infraqizil (700 nm - 1 mm) qismini o'z ichiga oladi Atomlaming nurlanish spektrlarini tadqiq qilish amaliyotda katta ahamiyatga ega. Jumladan, Yer osti va Yer usti jismlari namunalaridagi elementlar tarkibini va kerakli element miqdorlarini optika sohasining sifat va miqdoriy tahlili qilish usuli yordamida aniqlash mumkin. Bunday tadqiqotlar geologiya sohasida katta ahamiyatga egadir.Spektrlarning tahlili asosida atomlaming yoki molekulalarning tuzilishi, ularning energetik sathlarining strukturasi hamda molekulalaming harakatchanligi haqida mulohaza yuritish mumkin. Spektrlarning atom yoki molekulalarga ta’sir etuvchi maydonlarga bog‘liqligini bilgan holda zarrachalaming o‘zaro joylashishlari haqida ma’lumotlar olinadi, chunki qo‘shni atomlar o‘z elektromagnit maydonlari vositasida ta’sirlashadilar
Fotonni chiqaruvchi kvant o‘tishlarni vujudga keltiruvchi sabablarga ko‘ra nurlanish ikki turga boMinadi. Agar bu sabab, ichki sabab bo‘lsa va zarracha o‘z - o‘zidan pastki energetik sathga o‘tsa, u holda bunday nurlanish spontan nurlanish deyiladi ( 2.1a-rasm). U vaqt, chastota (har xil kichik sathlar orasida ham o‘tishlar bo’lishi mumkin), tarqalish yo‘nalishi va qutblanishlari bo‘yicha tasodifiy va xaotikdir. Nurlanishning boshqa bir turi majburiy yoki induksiyalangan nurlanish deyiladi (2.1b -rasm).
2.1-rasm
|
| |
