59
Mazkur bankda, tahlil qilingan davr mobaynida, depozitlarning passiv-
larning umumiy hajmidagi salmog‘ini 2,6 punktga oshganligi ijobiy holat hi-
soblanadi. Chunki depozitli manbalar boshqa resurs manbalariga nisbatan ar-
zon va barqaror bo‘lgan moliyalashtirish manbai hisoblanadi. Ushbu o‘sish,
asosan, muddatli depozitlar summasining yuqori sur’atlarda o‘sishi hisobiga
ta’minlangan. Chunonchi, 2011-yilda muddatli depozitlarning o‘sishi 2009-
yilga nisbatan 11,1 martani tashkil qildi.
Bankning depozitlarga muqobil bo‘lgan resurs
manbalarining tahlil qi-
lingan davr mobaynida o‘zgarishi quyidagicha bo‘ldi: 2011-yilda banklararo
kreditlar summasining 2009-yilga nisbatan o‘sishi 34,8 foizni tashkil qildi.
Bu esa, sezilarli darajadagi o‘sish hisoblanadi.
«B» bank hukumatimizning iqtisodiy siyosatini hayotga tadbiq etishda
muhim rol o‘ynayotgan yirik tijorat banklaridan biri hisoblanadi. Bankning
bu mavqei uning depozit-ssuda operatsiyalarining mohiyatiga bevosita ta’sir
qiladi. Mazkur ta’sir bankning kreditlari hajmida hukumat tomonidan kafolat-
langan kreditlarning salmog‘ini yuqori ekanligida va resurslarning umumiy
hajmida markazlashgan resurslarning salmog‘ini yuqori ekanligida namoyon
bo‘ladi.
Rivojlangan xorijiy mamlakatlarning tijorat
banklarining resurs bazasi
hajmida markazlashgan resurslarning salmog‘i juda kichik. Chunki rivojlan-
gan xorijiy davlatlarning bank amaliyotida Markaziy bankning kreditlaridan
tijorat banklarining faoliyatida doimiy moliyalashtirish manbai sifatida foy-
dalanilmaydi. Markaziy bankning kreditlaridan, odatda, tijorat banklarining
faoliyatida yuzaga keladigan qisqa muddatli pul mablag‘larining yetishmas-
ligini qoplash maqsadida foydalaniladi. Shuning
uchun ham markaziy bank
tomonidan tijorat banklariga beriladigan kreditlarning asosiy qismi overdraft
kreditlaridan iboratdir. O‘zbekiston Respublikasi bank amaliyotida esa, iqti-
sodiyotning ustivor tarmoqlarini kreditlash uchun zarur bo‘lgan resurslar ti-
jorat banklarida mavjud emas. Shuning uchun ham iqtisodiyotning ustivor
tarmoqlariga xizmat ko‘rsatayotgan mamlakatimizning yirik tijorat bankla-
rining balansida markazlashgan kreditlarning salmog‘i yuqori hisoblanadi.
Biz yuqorida yirik tijorat banklarining depozit siyosatining holatini tahlil
qildik. Endi kichik xususiy tijorat banklarining depozit siyosatiga xos bo‘lgan
xususiyatlarni ko‘rib chiqamiz.
Respublikamizning kichik xususiy banklarining
asosiy qismida transak-
sion depozitlarning depozit bazasi hajmidagi salmog‘i yuqoridir. Masalan,
2009-yilning 1-yanvar holatiga, bu ko‘rsatkich «O‘ktambank»da 56,8 foizni,
«Turkistonbank»da 92,8 foizni tashkil qildi.
Shunisi xarakterliki, kichik xususiy tijorat banklarida muddatli depo-
zitlarning depozitlar umumiy hajmidagi salmog‘i juda kichikligicha qolmoq-
60
da. Masalan, bu ko‘rsatkichning 2009-yilning 1-yanvar holatidagi darajasi
«O‘ktambank»da 3,5 foizni tashkil qildi.
Kichik xususiy banklarning ayrimlarida aholining muddatli omonatlarini
jalb qilish borasida sezilarli ishlar olib borilmoqda. Masalan, «Kapitalbank»da
aholining muddatli omonatlarining depozitlarning umumiy hajmidagi
salmog‘i, 2009-yilning 1-yanvar holatiga, 63,2 foizni tashkil qildi.
Xulosa qilib aytganda, respublikamizning yirik tijorat banklarida depozit
siyosatini amalga oshirish borasida sezilarli ishlar amalga oshirilmoqda. Ayni
vaqtda, ularning depozit siyosatini sezilarli kamchiliklardan xoli emasligi
tahlil natijalaridan ko‘rinib turibdi.
