Biokimyo va molekulyar




Download 1,86 Mb.
Pdf ko'rish
bet32/123
Sana27.05.2024
Hajmi1,86 Mb.
#255326
1   ...   28   29   30   31   32   33   34   35   ...   123
Bog'liq
Biokimyo va molekulyar

Genom tuzilishi 
Tabiiy DNKning aksariyati ikki chiziqli tuzilishga ega, chiziqli 
(eukariotlar, umumiy viruslar va asosiy bakteriyalar avlodlari) yoki dumaloq 
(prokaryotlar, 
xloroplastlar 
va 
mitoxondriyalar). 
Qator 
viruslar 
va 
bakteriofaglar tarkibida chiziqli bir zanjirli DNK mavjud. DNK molekulalari 
in vivo jonli o'ralgan zichlashgan. Eukaryotik davolashlarda DNK asosan 
yadroda ishlash bo'lib, xromosomalar to'plami ko'rinishidagi nurli mikroskop 
bilan kuzatish uchun metafaza yoki mitoz jarayonida mavjud. Bakterial 
(prokaryotik) DNK ishlash sitoplazmadagi nukleoid deb nomlangan tartibsiz 
shakllangan shakllanishda ishlash bitta aylana DNK molekulasi bilan 
ifodalanadi. Genomning genetik ma'lumotlari genlardan iborat. Gen - bu irsiy 
ma'lumotni etkazib beradigan birligi va organizmning ma'lum bir xususiyatiga 
ta'sir ko'rsatadigan DNK bo'lagi. Gen tarkibiga transkripsiya qilingan ochiq 
o'qish doirasi, doimiy, ochiq o'qish doiralarining ifodasini boshqarish, 
boshqaruvchisi 
promotor 
va 
ko'chishtiruvchi 
kabilar 
birgalikda 
joylashtiruvchi ketma-ketliklar mavjud. 
Ko'pgina turlarda umumiy genom ketma-ketligining faqat kichik bir 
qismi oqsillarni kodlaydi. Shunday qilib, inson genomining atigi 1,5 foizigina 
oqsillarni kodlovchi ekzonlar, 50 foizdan ortig'i esa insonning DNKsini 
kodlamaydigan takrorlangan DNK sekanslari tashkil etadi. Eukaryot ik 
genomlarda juda ko'p miqdordagi kodlamaydigan DNKning mavjudligi va 
genom o'lchamidagi katta farq (C-qiymati) sabablari hal qilinmagan ilmiy 


61 
sirlardan biridir; ushbu sohada olib borilgan tadqiqotlar DNKning ushbu 
qismida juda ko'p miqdordagi relikt viruslari parchalarini ham ko'rsatadi. 
3.9.
§. Xromatin tuzilishi.
 
Hujayrada DNK yolgʻiz oʻzi emas, balki uni shakllantiradigan va unga 
tuzilma shaklini beradigan maxsus oqsillar bilan birikkan holda boʻladi. 
Eukariotlarda bunday oqsillar gistonlar deb ataladi. Musbat zaryadlangan 
giston oqsillar atrofida manfiy zaryadlan
gan DNK oʻralib joylashadi. Bundan 
tashqari, DNKni yanada ixchamlashtirish va qaysi genning faol ekanini 
belgilashda ham giston oqsillar muhim rol oʻynaydi. DNK, giston va boshqa 
struktur (tuzilish) oqsillar kompleksi xromatinni hosil qiladi. 

Download 1,86 Mb.
1   ...   28   29   30   31   32   33   34   35   ...   123




Download 1,86 Mb.
Pdf ko'rish