Biokimyo va molekulyar

72 
oxirgi aminokislotasi va tRNKga biriktirilgan aminokislota o'rtasida peptid 
bog'lanishini hosil qilishni engillashtiradigan holatda joylashtiradi.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
23-rasm. Transport (tRNK)ning k
o‘
rinishi. 
Ribosomal 
RNK 
(rRNK) 
ribosomalarning 
katalitik 
qismidir. 
Eukaryotik ribosomalar to'rt turdagi rRNK molekulalarini o'z ichiga oladi: 
18S, 5.8S, 28S va 5S. To'rt turdagi rRNKdan uchtasi yadroda sintezlanadi. 
Sitoplazmada ribosoma RNKlari ribosoma oqsillari bilan birlashib, ribosoma 
deb nomlangan nukleoprotein hosil qiladi. Ribosoma mRNKga birikadi va 
oqsilni sintez qiladi. rRNK hujayralar sitoplazmasida topilgan RNKning 80% 
ni tashkil qiladi. 
Tirik hujayralarda mRNK bir-birini to'ldirganda yoki genning o'zi gen 
ekspression darajasini pasaytirishi mumkin bo'lgan bir nechta RNK turlari 
topilgan. Mikro-RNKlar (uzunligi 21-22 nukleotid) eukariotlarda uchraydi va 
RNK interferentsiya mexanizmi orqali harakat qiladi. Bunday holda mikro-
RNK va fermentlar kompleksi gen promotorining DNKsidagi nukleotidlarning 
metilatsiyasiga olib kelishi mumkin, bu esa genlar faolligining pasayishi 
uchun signal bo'lib xizmat qiladi. Boshqa turdagi mRNK regulyatsiyasidan 
foydalanganda bir-birini to'ldiruvchi mikroRNK parchalanadi. Shu bilan 

73 
birga, gen ekspressionini kamaytirish o'rniga aksinch a ko'payadigan 
miRNKlar bor. Virusli RNKlarning ajralishi natijasida kichik interferentsiya 
RNKlari (miRNKlar, 20-25 nukleotidlar) ko'pincha hosil bo'ladi, ammo 
endogen uyali miRNKlar ham mavjud. Kichik interferentsiyali RNKlar ham 
RNK interferentsiyasi orqali mikroRNKlarga o'xshash mexanizmlar orqali 
harakat qiladi. Hayvonlarda RNK deb ataladigan moddalar bilan o'zaro 
aloqada bo'lib, jinsiy hujayralardagi transpozonlar sonining ko'payishiga 
qarshi kurashadi va gametalarning paydo bo'lishida rol o'ynaydi. Bundan 
tashqari, piRNKlar naslga transpozonlarning ekspressionini inhibe qilish 
qobiliyatini uzatib, epigenetik ravishda meros qilib olinishi mumkin. 

Download 1,86 Mb.