65
Xuddi DNK (dezoksiribonuklein kislota) singari,
RNK ham uzun
zanjirdan iborat bo'lib, unda har bir zveno nukleotid deb atalad i. Har bir
nukleotid azotli asos, riboz shakar va fosfat guruhidan iborat.
Nukleotidlar
ketma-ketligi RNKga genetik ma'lumotni kodlash imkonini beradi. Barcha
hujayrali organizmlar oqsil sintezini dasturlash uchun RNK (mRNA) dan
foydalanadilar.
RNKlar transkripsiya, ya'ni DNK
shablonida RNK sintezi deb
nomlangan jarayon davomida hosil bo'ladi, uni maxsus fermentlar - RNK
polimerazalari amalga oshiradi. Keyin informatsion RNKlari (mRNA)
translyatsiya deb nomlangan jarayonda ishtirok etadi. Translyatsiya - bu
ribosomalar ishtirokida mRNA shablonida oqsil sintezi.
Boshqa RNKlar
transkripsiyadan so'ng kimyoviy modifikatsiyaga uchraydi va ikkilamchi va
uchinchi tuzilmalar hosil bo'lgandan keyin ular RNK turiga qarab
funksiyalarni bajaradilar.
Bir zanjirli RNKlarga bir xil zanjirning ba'zi
nukleotidlari bir-biriga
bog'langan turli fazoviy tuzilmalar xosdir. Ba'zi bir yuqori tuzilgan RNKlar
hujayra oqsillari sintezida ishtirok etadi, masalan,
transport RNKlari
kodonlarni tanib olish va tegishli aminokislotalarni oqs il sintezi joyiga
etkazish uchun xizmat qiladi va ribosomal RNKlar ribosomalarning
strukturaviy va katalitik asoslari bo'lib xizmat qiladi.
Ammo
zamonaviy
hujayralardagi
RNK
funksiyalari
ularning
translyatsiyadagi roli bilan cheklanib qolmaydi.
Shunday qilib, kichik yadroli
RNKlar eukaryotik informatsion RNKlarning qo'shilishida va boshqa
jarayonlarda ishtirok etadi.
RNK molekulalari ba'zi fermentlarning bir
qismi ekanligi bilan bir
qatorda (masalan, telomeraza), ba'zi RNKlarning o'ziga xos fermentativ
faolligi bor: boshqa RNK molekulalarida tanaffuslar qilish qobiliyati yoki
aksincha, ikkita RNK bo'lagini "yopishtirish".
Ushbu RNKlarga ribozimlar
deyiladi.
