• 9-§. PLASTIK ALMASHINUV. FOTOSINTEZ, XEMOSINTEZ
    		•

    Biolog 10 indd




    Download 6.63 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet35/186
    Sana13.05.2023
    Hajmi6.63 Mb.
    #59241
    1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   ...   186
    Bog'liq
    biologiya 10 uzb
    Kurs ishi1 surxandaryo, DVIGATELLARNING KO‘RSATKICHLARINI OSHIRISH USULLARI VA ULARNI RIVOJLANISH ISTIQBOLLARI., Science and Human, ASIL ABBOS FERRARI, abdikerimova g operatsion sistemasi, axborotni muhofaza qilish, bayonnoma, Tahorat olinayotganida o\'qiladigan duolar, Scan 20230522 (2), REFERAT O\'ZI, Shaxsiy varaqa Mohicha, Документ Microsoft Word (3), Mehnat-oila tarbiyasinig sharti sifatida, Презентация давлат хукук тарихидан
    2- topshiriq. O‘tilgan mavzuni takrorlash asosida quyidagi jadvalni to‘ldiring: 
    Bosqich
    Reaksiya
    Qayerda sodir 
    bo‘ladi
    Ajraladigan 
    energiya miqdori
    Hosil bo‘ladigan 
    ATF miqdori
    I
    II
    III
    9-§. PLASTIK ALMASHINUV. FOTOSINTEZ, XEMOSINTEZ
    Tirik organizm hujayralari hayot faoliyatining doimiyligini saqlash 
    uchun hujayra tuzilmalari bo‘lgan membranalar va organoidlar tarkibiga 
    kiradigan oqsillar, lipidlar, uglevodlar moddalar almashinuvi jarayonida 
    to‘xtovsiz sintezlanadi. Hujayra kimyoviy tarkibi va tuzilishining yangilanib 
    turishini ta’minlaydigan biosintetik reaksiyalar yig‘indisi plastik almashinuv 
    (assimilatsiya, anabolizm) deb ataladi. 
    Organizmlar energiya va uglerodning qanday manbayidan foydalanishiga 
    ko‘ra avtotrofl ar va geterotrofl arga bo‘linadi. Anorganik moddalardan organik 
    moddalarni sintezlashda anorganik uglerod manbayidan foydalanadigan 
    organizmlar avtotrof organizmlar deyiladi. Organik moddalarni sintez-
    lashda yorug‘lik energiyasidan foydalanadigan avtotrof organizmlar 
    fototroflar, kimyoviy reaksiyalar energiyasidan foydalanadigan organizmlar 
    xemotroflardir. 
    Fotosintez. Fototrof organizmlarga xlorofi ll pigmentiga ega organizmlar, 
    yashil o‘simliklar, lishayniklar va ayrim bakteriyalar kiradi. Yashil o‘simliklar 
    hujayrasidagi xloroplastlarda to‘plangan xlorofi ll pigmenti yordamida yorug‘lik 
    energiyasi kimyoviy energiyaga aylanadi. Yorug‘lik energiyasi hisobiga 
    organik birikmalar sintezlanishi fotosintez deyiladi (23-rasm). 
    23-rasm. Fotosintez jarayoni.
    Barcha tirik organizmlarning hayotiy faoliyati fotosintez jarayoni bilan 
    bevosita yoki bilvosita bog‘liq. Fotosintez natijasida avtotrof organizm 
    hujayralarida hosil bo‘lgan organik moddalar, birinchi navbatda shu organizm 
    hujayralari hamda barcha geterotrof organizmlar uchun oziqa va energiya 
    manbayidir. 
    Fotosintez jarayonini quyidagi umumiy formula orqali ifodalash mumkin: 
    6CO
    2
    + 6H
    2
    O + quyosh energiyasi → C
    6
    H
    12
    O
    6
    + 6O
    2
    Xlorofi ll pigmenti o‘ziga xos kimyoviy tuzilishga va yorug‘lik kvantlarini 
    ushlab qolish xususiyatiga ega. Fotosintez jarayoni hujayraning fotosintez 

    44
    45
    qiluvchi tuzilmalarida ikki bosqichda o‘tadi: 
    yorug‘lik va qorong‘ilik bosqichlari (24-rasm).
    Yorug‘lik bosqichi xloroplastlarning ti la -
    koidlarida kechadi. Bunda boshlang‘ich mah-
    sulotlar sifatida yorug‘lik energiyasi, suv, 
    ADF, xlorofi ll ishtirok etadi. 
    Yorug‘lik kvantlari – fotonlar xlorofi ll 
    molekulasi elektronlarini qo‘zg‘atadi. Elek-
    tronlar energiyasi hisobiga ADF va fosfat 
    kislotadan ATF sintezlanadi. Ya’ni yorug‘lik 
    energiyasi ATFning kimyoviy energiyasiga aylanadi. Elektronlar energiyasining 
    bir qismi vodorod (H

    Download 6.63 Mb.
    1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   ...   186




    Download 6.63 Mb.
    Pdf ko'rish