46
47
2S + 3O
2
+ 2H
2
O = 2H
2
SO
4
+ energiya
Vodorod bakteriyalari. Vodorod bakteriyalari vodorodni oksidlaydi.
2H
2
+ O
2
= 2H
2
O + energiya
Xemosintez jarayonlarida kimyoviy reaksiyalarda ajralgan energiya uglerod
manbayi bo‘lgan СO
2
dan organik modda (CH
2
O) sinteziga sarfl anadi:
Xemosintezlovchi bakteriyalari
tabiatda moddalar aylanishida, ayniqsa
atomlarning biogen migratsiyasida katta ahamiyatga ega. Nitrifi kator
bakteriyalar tuproqni o‘simliklar uchun zarur azotli birikmalarga boyitadi.
Oltingugurt bakteriyalari faoliyatida hosil qilgan sulfat kislota tog‘ jinslarining
yemirilishiga sabab bo‘ladi. Temir bakteriyalari faoliyati natijasida temir rudasi
hosil bo‘ladi.
Tayanch so‘zlar: avtotrof,
fototrof, xemotrof,
fotosintez, yorug‘lik kvantlari,
fotonlar,
temir bakteriyalari, nitrifi kator bakteriyalar,
oltingugurt bakteriyalari,
vodorod bakteriyalari.
Savol va topshiriqlar:
1. Plastik reaksiyalar haqida nimalarni bilasiz?
2. Fotosintez jarayonini tushuntiring.
3. Fotosintezning qorong‘ilik bosqichini tushuntiring.
4. Fotosintezning yorug‘lik bosqichini izohlab bering.
5. Xemosintez jarayoni haqida so‘zlab bering.
Mustaqil bajarish uchun topshiriq: Jadvalni to‘ldiring.
Taqqoslanadigan jihatlar
Fotosintez
Nafas olish
Hujayraning qaysi qismida sodir bo‘ladi?
Bosqichlari
Boshlang‘ich
mahsulot
Oxirgi mahsulot
Reaksiyasining
ifodalanishi
Ahamiyati
10-§. HUJAYRA TIRIKLIKNING IRSIY BIRLIGI
Tirik organizmlar ko‘payish, ya’ni o‘ziga o‘xshaganlarni
yaratish xu-
susiyatiga ega bo‘lib, bu xususiyat genetik axborotni nasldan naslga o‘tkazish
bilan bog‘liq. Ko‘payish xususiyatiga molekular darajada qaralsa,
bu hodisa
DNK molekulasining ikki hissa ortishi bilan ifodalanadi. Hujayra darajasida
bu xususiyat mitoxondriyalar va xloroplastlarning bo‘linib ko‘payishi, mitoz,
meyoz jarayonlarida aks etadi.
Hujayra o‘z irsiy axborotini barqaror va uzviy
ravishda keyingi avlodga
o‘tkaza oladigan irsiy birlik bo‘lib, avlodlarning bardavomligini ta’minlaydi.
Irsiyatning moddiy asosi bo‘lgan DNK molekulasi o‘z-o‘zini ko‘paytirish
xususiyatiga ega, lekin bu jarayon faqat tirik hujayradagina amalga oshadi.
