|
Biotexnologiya asoslariBog'liq BIOTEXNOLOGIYA ASOSLARI kitobBirinchi yo’nalish ajratib olingan o’simlik hujayrasini tibbyot, veterinariya, kosmetika va
boshqa sohalar uchun zarur bo’lgan ikkilamchi metabolitlar : alkoloidlar, steroidlar,
glyukozidlar, gormonlar, efir moylari va boshqa biologik faol moddalar sintez qilish
imkoniyati bilan bog’liq. Ma’lumki, ikkilamchi metabolitlar qattiq (agarli) yoki suyuq
ozuqa muhitida o’stirilgan kallus to’qimalardan olinadi. Hujayra texnologiyasi asosida
diosgenin – dioskore hujayrasidan; aymolin – ilon rasvolfi hujayrasidan; umumiy kuch
beruvchi moddalar – jenshen hujayrasidan; va x.k. ajratib olinadi va tibbiyot hamda
parfyumeriyada ishlatiladi. SHuni e’tiborga olish kerakki, o’stiriladigan hujayralarni
hosildorligi, butun o’simlikni hosildorligidan ancha baland. Bunday usul bilan
ikkilamchi metabolitlar ajratib olishni yana bir ustunlik tomoni shundaki, muayyan
sharoitda o’simlikni o’zini o’stirish imkoniyati bo’lmagan sharoitda (sovuq yoki issiq
iqlimli mintaqalarda), ularni hujayralarini butun yil maboyinida o’strish mumkin.
Ikkinchi yo’nalish – ajaratib olingan hujayralarni, o’simliklar seleksiyasida ishlatish va shu
orqali tez rivojlanuvchi, har xil tashqi muhit ta’siriga chidamli (issiqqa, sovuqqa,
sho’rlanishga, og’ir metallarga, qurg’oqchilikka, kasallikka va x.k.) o’simliklar
yaratish. SHuning bilan birga bu yo’nalish, ajratilgan protoplastlarni qo’shilishi orqali
yangi o’simliklar yaratish hamda nojinsiy (somotik) gibridlar olishni ham o’z ichiga
oladi. Ajratib olingan protoplastlarga gen muxandisligi metodlari yordamida begona
genlarni kiritlishi, keyinchalik yangi, meros qoladigan xossalarga ega bo’lgan o’simlik
yaratishga ham olib keladi. Ajratib olingan changdon va urug’ kurtakni sun’iy ozuqa
muhitida o’stirish, gaploidlar, olish imkonini bersa, murtaklarni o’stirish –
o’saolmaydigan (endospermasi yomon rivojlangan) o’simliklardan gibrid
urug’laretishtirish imkonini beradi.
|
| |
