Texnologik uskunalarni changsizlantirish va atmosferaga chiqariladigan chiqindilarni tozalash

Paxtaga dastlabki ishlov berishning texnologik jarayoni ishlab chikarish binolaridagi havo va atmosferani buzadigan kup chang aj-ralishi bilan birga boradi. Bu esa kasb patologiyasi va allergik kasalliklari vujudga kelishiga sabab bulishi mumkin. Ishlab chikarish binolari havosining changlanishini kamaytirishga havo surish ti-zimlari (aspiratsiya), atmosferaga chikarilgan iflosliklarni to-zalashga esa havo tozalagichlarni qo’llash bilan erishiladi. Texnologik uskunalardan chikadigan va havo surish tizimlari yordamida uzok-lashtiriladigan havo 800 dan 3000 mg/m3. gacha o’zgarib turadigan boshlangich changlanishga ega.

Paxta zavodi changining fraktsion tarkibi muayyan chegaralarda o’zgarib turadi. 5 mkm. gacha o’lchamli zarrachalar 17,8—36,4 %; 5 dan 10 mkm gachalar 26,2—43,2 %; 10 dan 50 mkm gachalari 21,3—33,4 % va 50 mkm dan yuqorilari 5,0—23,9 % ni tashkil kiladi.

Paxtadan ajraladigan chang organik va mineral fraktsiyalardan iborat. Organik fraktsiya g’o’za tupi yoki ko’saklarining maydalangan zarralari va mayda qisqa tolalardan iborat. Changning mineral fraktsiyasi tuprok, qum hamda paxta yig’im-terim va uni tashish xamda saqlash vaktida unga tushadigan begona aralashmalardan iborat.

Texnologik jarayon boshida paxtani tashish va iflos aralashmalardan tozalash paytida mineral chang ajralib havoni ifloslaydi, texnologik jarayon oxirida esa, ayniqsa, momiq ajratish va uni shibbalaganda, organik chang ajraladi. Paxtaning pnevmotransport tizimida ishlatilgan havoda 10 dan 20 foizgacha organik va 80—90 % mineral zarralar bo’ladi.

Linterlash texnologik jarayonining oxirida linter kondensorlardan chikarilgan havo tarkibida organik fraktsiya mikdori 80—90 % ga etadi. Changni pnevmatik usulda ishonchli tashish paxta tozalash zavodining tozalash sexlari uchun havo tezligi 20 m/s dan kam bo’lmaganda va qolgan hamma sexlarda 18 m/s. dan kam bo’lmagan tezlikda ta’minlanadi.

Havo so’rish tizimi uchun TS6-46 va UVTS-22M rusumli chang ventilyatorlari qo’llaniladi (shuningdek, VTS-8M, VTS-10M va U1VTS ventilyatorlaridan ham foydalanishga ruxsat etiladi). Havo so’rish tizimlari qurilmasi va paxta zavodi texnologik uskunasining havo so’rish tizimining shakli «Ishlab chikarish binolarini changsizlantirish va paxta tozalash zavodlarida atmosfera chiqindilarini tozalash bo’yicha tavsiya» da keltirilgan (Toshkent, TSNIIXProm, 1981) [16].

Paxta tozalash zavodining chang chiqaradigan barcha mashina va mexanizmlari mahalliy havo so’rish tizimi bilan ta’minlanishi kerak. Changni bevosita chang ajratish manbaidan so’rish mahalliy so’rish deb ataladi. Paxta tozalash zavodining jami texnologik uskunalari chang ajratadi va mahalliy chang so’rish mashina hamda mexanizmlarni changsizlantirishning asosiy usuli sifatida qabul qilingan.