|
Biznes infratuzilmasi reja
|
| Sana | 15.02.2024 | | Hajmi | 0,5 Mb. | | #156975 |
Bog'liq BIZNES INFRATUZILMASI 2 Reja : - 1. Investitsion risklar va ularning tasnifi
- 2. Investitsion risklarni baholash usullari
- 3. Investitsiya risklarini pasaytirish yo’llari
Investitsion risklar va ularning tasnifi - O’zbekiston iqtisodiyotiga investitsiyalarni muvaffakiyatli jalb etish ma`lum darajada uch gurux omillarga boglik bo’ladi.
- Birinchidan, investitsiya kuvvatining mavjudligiga. Uni tabiiy, mexnat zaxiralari, shuningdek, Ishlab chiqarish, iste`mol, moliyaviy, innovatsiya, institutsional va infratuzilmaviy kuvvatlar tashkil kiladi.
- Ikkinchidan, mamlakatdagi mavjud Investitsiya sharoitlari muxim axamiyatga egadir. Bularga: umumiqtisodiy, bozor, me`yoriy-xukukiy, axborot bilan ta`minlanish, ekologik, ijtimoiy, madaniy va ijtimoiy-madaniy sharoitlar kiradi.
- Uchinchidan, Investitsiya tavakkalchiligi omillaridir. Ular xorijiy investorlarning Investitsiya kuvvati va Investitsiya sharoitlarining kulay afzalliklaridan foydalanish bo’yicha vazifalariga karama-karshi turadi.
- Barcha guruxlar bir-biri bilan chambarchas boglikdir.
Risk (grekcha ridsicon, ridsa so’zidan olingan bo’lib, yo’kotish, skala degan ma`noni anglatadi) -bu bashorat kilinayotgan loyihani amalga oshirishda xakikiy sharoitlardan ozgina chekinilganda daromadlarni ololmaslik yoki zararlarning paydo bo’lib kolish extimolidir. - Risk (grekcha ridsicon, ridsa so’zidan olingan bo’lib, yo’kotish, skala degan ma`noni anglatadi) -bu bashorat kilinayotgan loyihani amalga oshirishda xakikiy sharoitlardan ozgina chekinilganda daromadlarni ololmaslik yoki zararlarning paydo bo’lib kolish extimolidir.
- iqtisodiy kategoriya sifatida risk – bu bo’lishi mumkin bo’lgan yoki bo’lmaydigan xodisa. Agar bu xodisa bo’lsa ijobiy (foyda, daromad yoki boshqa tushum) va salbiy (xarajatlar, zarar, yo’kotish) natija bo’lishi yoki xech kanday natija bo’lmasligi mumkin.
Investitsiya loyihasini risklarini tasnifini turli tizimlari mavjud. - Birinchidan, loyiha faoliyatining bosqichlari va fazalari bo’yicha tasniflash: Investitsiyalash oldi fazasidagi, Investitsiyalash fazasidagi, Ishlab chiqarish fazasidagi risklar.
- Ikkinchidan, loyiha faoliyati ishtirokchilari uchun risk taxdidlariga ta`sir etishning imkoniyatlarini mezonlari bo’yicha tasniflash. Bu nuktai-nazar bo’yicha riskni: ichki va Tashqi risklarga ajratish mumkin. Tashqi risklarga siyosiy risklar va fors-major risklari kiradi. Fors-major riskiga tabiiy ofatlar: yangin, suv toshkini, kurgokchilik kabilar kiradi. Tashqi risklar loyiha faoliyatining barcha faza va bosqichlarida mavjud.
- Uchinchidan, riskdan ximoyalash imkoniyatlari nuktai-nazaridan tasniflash:
- Sugurtalanadigan risklar;
- Sugurtalanmaydigan risklar.
- Sugurtalanadigan risklar uz navbatida: a) kafolat; sh) sugurta; v) zaxira fondi hisobiga koplanadigan risklarga bo’linadi.
YUkorida keltirilgan tasniflashlarga asoslangan holda, loyiha faoliyatidagi risklarni quyidagi guruxini keltirish mumkin: - Loyiha ishtirokchilari riski;
- Loyiha smeta qiymatining oshish riski;
- Qurilishni o’z vaktida tugamaslik riski;
- Ish va ob`ekt sifatining pastligi riski;
- Konstruktsion va texnik risklar;
- Ishlab chiqarish riski;
- Boshqaruv riski;
- Sotish riski;
- Moliyaviy risk;
- Mamlakat riski;
- Ma`muriy risk;
- Hukukiy risk;
- Fors-major riski.
Ishlab chiqarish riski – - bu Ishlab chiqarish jarayonida kamchiliklarni yuzaga kelib riski. Bu Ishlab chiqarish davomiyligining shuzilishida, ob`ektning loyihaviy kuvvatga erishmasligida, shrak foizlarining yukoriligida, ko’shimcha Ishlab chiqarish xarajatlarida va boshqalarda namoyon bo’ladi. Ishlab chiqarish riskining bir turi – bu yukorida aytish o’tilgan texnologik riskdir. Kamchiliklar iqtisodiy tartib sababli – ta`minotdagi uzilishlar, o’sha joydagi resurs zaxiralarining etishmasligi, xom ashyo sifatining pastligi, transport masalalari va boshqalar sababli kelib chikadi. Ishlab chiqarish xarajatlarining yukori darajasi xarajatlarni xato hisoblash, xom ashyo va boshqa resurslar mikdori va sifatiga ma`lum talablarni aniq emasligi natijasida bo’ladi.
Sotish riski – bu - bu loyiha maxsuloti sotish xajmining va bu maxsulot baxosining kamayish riski. Sotish riski bozor kon`yunkturasining kzgarishi riski, marketing riski yoki baxo riski deb xam ataladi. Mos kelmaydigan kon`yunktura fakat loyiha rentabelligini kamaytirish kolmay, balki uning butunlay sharshod shklishiga olish kelishi mumkin. Bunday holat aniq bir vaktdagi sotishdan kelgan tushum Ishlab chiqarish xarajatlarini va kredit bo’yicha karzlarni koplashga etmagan hollarda yuz beradi. Sotish riski, ayniksa baxosini taxmin qilish ancha kiyin bo’lgan, yangi maxsulot Ishlab chiqarish bilan boglik loyihalarda yukori bo’ladi.
Investitsion risklarni baholash usullari - Investitsion risklar ko’zda tutilmagan moliyaviy yo’qotishlar paydo bo’lish ehtimoli bilan xarakterlanganligi uchun, uning darajasini baholashda investitsiyalashdan ko’zda tutilayotgan daromadning o’rtacha yoki hisob miqdoridan chetlanishi aniqlanadi. SHuning uchun investitsion risklarni baholash ko’zda tutilayotgan daromadlar va ularni yo’qotish ehtimolini baholash bilan bog’liq.
Investitsiya risklarini pasaytirish yo’llari - Investitsiya risklarini pasaytirishda ko’prok sugurtalashdan foydalaniladi. Sugurta ximoyasiga olishning uchta turi farklanadi.
- O’z-o’zini sugurtalab.
- - korxonani sugurtaviy ximoyalashning boshqa usullarini ko’llash mumkin bo’lmaganda;
- - yoki bunday risklar turlari borki, ularni alshatta kompensatsiya qilish zarur.
- 2. Sugurtalab.
|
| |
