136
UMUMIY XULOSA
Bo’lajak o’qituvchilarda sanogen tafakkurni rivojlantirish muammosining
nazariy jihatdan anglanishi bugungi kunda jadal amalga oshmoqda. Nazariy nuqtai-
nazardan sanogen tafakkur mazmuni sog’lom fikr yuritish, inson tafakkur tarzining
ijobiy yo’naltirilganligi bilan izohlanadi. Zamonaviy sharoitda amalga oshirilayotgan
tadqiqotlarda sanogen tafakkur insondagi salbiy hissiy kechinmalarni nazorat qilish,
uning salomatligini ta’minlash, o’quv faoliyati samaradorligini oshirish hamda shaxs
refleksiv ko’nikmalari bilan bog’liqlikda ko’rib chiqilmoqda.
Tahlil natijalari ko’ra, sanogen tafakkur - bu insonning o’z bilimlaridan to’g’ri
foydalana olishi va shaxs resurslarining (imkoniyatlari) o’sish dinamikasini
ta’minlovchi individual-psixologik xususiyat. Sanogen tafakkur sog’lomlashtiruvchi,
qo’llab-quvvatlovchi va ruhlantiruvchi fikrlash tarzi bo’lib, sanogen fikrlash shakli
bu ma’lum bir algoritmdan foydalangan holda fikr yuritish va o’rganishning shaxsiy
patogen (nosog’lom fikrlash) streotiplarini qayta ko’rib chiqish va tartibga
keltirishdan iborat. Shuningdek, muayyan faoliyat davomida yuzaga keladigan
muammo va qiyinchiliklarni to’g’ri aks ettirish qobiliyati.
Sanogen tafakkur tushunchasi pedagogik jihatdan tahlil qilinganda, ta’lim-
tarbiya jarayoni bilan bog’liq holda yuzaga keladigan pedagogik muammolar va
hissiy kechinmalarga nisbatan kognitiv baholash ustuvorligi tezisiga asoslanadi, bu
talaba o’z fikrlarini his-tuyg’ularga ta’sir qilish uchun ishlatishi va kognitiv baholarni
o’zgartirish orqali pedagogik faoliyat bilan bog’liq muammolarni hal qilishning
konstruktiv usullariga oid ko’nikmalarni egallash jarayoni hisoblanadi.
Bo’lajak o’qituvchilarda sanogen tafakkurni rivojlantirish o’ziga xos
psixologik-pedagogik xususiyatlarga ega bo’lib, mazkur jarayon samaradorligini
ta’minlashda ob’ektiv (ijtimoiy muhit), sub’ektiv (psixologik) va pedagogik omillar
ta’sirini inobatga olish lozim.
Sanogen tafakkurning rivojlantirilishi bo’lajak o’qituvchilarning shaxsiy va
kasbiy jihatdan muvaffaqiyatga erishishini, ta’lim-tarbiya jarayonini tashkil etishning
samarali mexanizmlarini o’zlashtirishini ta’minlaydi.
Xulosa o’rnida shuni aytishimiz mumkinki, insonning tafakkuri qanchalik
137
sog’lom bo’lsa, uning ruhiyati, jismi shunchalik sog’lom ezgulikka yo’nalgan
bo’ladi. Insonning fikrlash tarzi qancha sof, erkin bo’lsa, u shuncha zararsiz fikrlaydi.
Bugungi kunda go’zal xulq, to’g’ri aqida asosida tarbiyalangan, ehtiyotkor, sog’lom
fikrlay oladigan inson hayotda aql-idrok bilan ish tuta oladi. Iymon e’tiqodda sobit
turadi, erkin va mustaqil fikrlay oladi, har xil aldovlarga uchmaydi hamda g’arazli
tashviqotlarga berilmaydi. Bunday sifatlarga ega bo’lgan shaxs sog’lom tafakkur
egasi hisoblanadi. Shu jihatdan olganda, yoshlarda sanogen tafakkurni shakllantirish
va rivojlantirish muhim ahamiyat kasb etadi.
|
