21
Plastmassalarndan olingan maxsulotlar, metallarndan
tayyorlangan detallarga
nisbatan kamida 2-3 martta arzon bo`ladi. Ko`pgina plastiklar yaxshi elektr
izolyatorlari bo`lganligi uchun ularning avtomobil elektr jixozlarini tayyorlashda
foydalanish mumkin.
Issiqqa uncha chidamasligi, shuningdek vaqt o`tishi bilan
o`z xossalarining o`zgartirishi, ya’ni eskirishga moyilligi plastmassalarning
kamchiligidir.
Avtomobillarning bir qator detallarini plastmassalardan ishlab chiqarish
avtomobilning og`irligini 25 %
gacha yengillashtiradi, hamda minglab tonna po`lat,
rangli metallarni iqtisod qilishga erishishga olib keladi.
Avtomobil
konstruksiyasida
plastmassaning
qo’llanilishi
narxni
arzonlashtirish bilan bir qatorda og`irlikni kamaytiradi, avtomobilning ishlatish
tavsifini yaxshilaydi, uning komfortabilligi va xavfsizligini oshiradi. Asosiy
yo’nalish avtomobil konstruksiyasida plastmassaning qo`llanilishida yirik gabarit
detallarning kiritilishi, poliuretan, polikarbonat, polipropelen,
sovuqqa chidamli
bamferlar kabi; ABS-plastik va polipropilenli radiator; panjaralar; penopoliuretanli
tomlar va tula shakllangan o`rindiqlar, polietilenli yonilgi baklari, poliamidli
radiator bochkalari va boshqalar.
23
Bunday texnologiya bir vaqtning o`zida avtomobilning aerodinamik tasnifini
yechishda qo`llanilmoqda, avtomobil dizayni o`zlashtirilmoqda va avtomobilning
iqtisodiy va xavfsiz yo`nalishini rivojlantirmoqda.
So`nggi yillarda mashinasozlikda plastmassadan yasalgan tasma va shkiv
ishlatila boshlandi. Plastmassa tasmalar boshqa tasmalarga qaraganda 2-3 xissa
ko`p quvvatni uzatishga imkon beradi. Plastmassa tasmalar zarb bilan
o`zgaruvchan kuchlar ta’sirida ishlaydigan uzatmalarda ayniqsa qo`l keladi.
Ularni
agressiv muxitli sharoitda, tezligi katta (60 m/sek gacha bo`lgan),
shkivlari esa kichik uzatmalarda ishlatish maqsadga muvofiqdir.
Sanoatning ko`pgina tarmoqlarida palstmassadan tayyorlangan tishli
g`ildiraklar ko`plab ishlatila boshladi.
Plastmassadan tayyorlangan tishli g`ildiraklarning keng ko`lamda
ishlatilishi ularning quyidagi afzalliklariga asoslangan:
1) ravon va shovqinsiz
ishlaydi;
2) yeyilishga chidamliligi yuqori;
3) abraziv zarrachalarining ta’siriga uncha sezgir emas;
4) zarb bilan ta’sir etadigan dinamik kuchlarni so`ndirish xususiyatiga
ega;
5) elektr tokini o`tkazmaydi;
6) solishtirma og`irligi kichik;
7) moysiz sharoitda xam yaxshi ishlaydi;
8) nam va
zax joylarda xam ishlayveradi, chunki zanglamaydi.
24
Plastmassalardan tayyorlangan rezbali detallarning soni kundan-kunga
ortib bormoqda. Ammo plastmassalarning mustahkamligi po`latnikiga
qaraganda birmuncha kichik bo`lganligi uchun ular, asosan, kichik yuklamalar
ta’sir etuvchi birikmalarda ishlatilmoqda. Rezbali birikmalarining afzalliklari
shundan iboratki, ular nisbatan katta nagruzka ta’sirida yetarli darajada
ishonchli ishlaydi; ularni ajratish va yig`ish qiyinchilik tug`dirmaydi; turli
sharoitda ishlaydigan rezbali detallar ko`plab ishlab chiqarilishi mumkin;
nisbatan arzon tannarxga ega.
