Book · April 020 citations reads 71 author

35 
turlicha komleks xususiyatlariga ega. Shuningdek, yuqori fizik xususiyati ularga-100 
dan+135°C gacha bo`lgan haroratda ishlashga imkon beradi. 
Poliefirli shishaplastiklar- Bu shisha tolali tuldirgichlar (gazlama, 
biriktirilgan iplar) va to`yingan poliefir saqichi asosida bog`lanuvchi materialdir. 
2. Termoreaktiv plastmassalar 
Qiziganda avval yumshaydigan va qisman suyuqlanadigan, so`ngra esa 
suyuqlanmaydigan va erimaydigan holatga o`tuvchi plastmassalar termoreaktiv 
plastmassalar deyiladi. Ular erituvchilarda erimaydi. Bu plastmassalarni qayta 
ishlab bo`lmaydi.
Avtomobil detallarini tayyorlash va ta’mirlashda ishlatiladigan ko’pgina 
plastmassalar termîreaktivdir. Ular yelimlash xîssalari, issiqqa va kimyoviy 
ta’sirga chidamliligi yuqîriligi, uzilishga mustahkamligi yetarli darajada bo’lishi 
kerak bo’lgan turli smîlalar asîsida îlinadi. Smîlalarga (bîg’lîvchi mîddalarga) 
to’ldiruvchilar, qîtiruvchilar, plastikligini îshiruvchi birikmalar (plastifikatîrlar) 
qo’shiladi. Bîg’lîvchi mîddalar va to’ldiruvchilarning issiqdan kengayish 
kîeffitsenlari taxminan bir xil bo’lishi zarur. Faqat shundagina mexanik xîssalarga 
ega bo’lgan material îlish mumkin. Îdatda plastmassalar 120-150
î
C gacha harîratda 
ishlay îladi. Agar bîg’lîvchi mîdda sifatida kremniyîrganik smîlalar ishlatilsa, 
termîreaktiv plastmassalar uzîq muddat 300-350
î
C harîratga, hattî 400 
î
C 
harîratgacha (qisqa vaqt) chidash berishi mumkin. 
Termoreaktiv plastmassalarning quyidagi turlari mavjud:   
Fenoplastpar. Bu plastmassning keng tarqalgan turlaridan biridir. 
Fenolformaldegid smola asosida olinadi. Fenolformaldegid smolasi 
fenol va 
farmal’degidning katalizator (ishqorli va kislotali) ishtirokida polikondensatsiya 
reaksiyasi orqali olinadi.
n C
6
H
5
OH + n CH
2
O → (− C
6
H
4
OHCH
2
−) 
n
+ H
2
O 
Fenolplastlar tarkibiga turli to`ldiruvchi va tuldirgich mohiyati bilan 
bog`langan kukunsimon, tolali, qatlamli materiallar kiradi.

36 
Kukunsimon to`ldiruvchili fenoplastlar (taxta uni, mineral to`ldirgichlar 
mikrokalsit) presskukunlar deyiladi, hamda taxta-ipli tuldirgichlar gazlama tola, 
iplar shishatolali iplar ko`rinishida bo`ladi. Agar to`ldiruvchilarda gazlama 
ishlatilsa fenol-plastlar tekstolitlar deyiladi, agar qog`oz bo`lsa, getinakslar deyiladi.
Kukunsimon to`ldiruvchili fenoplastlar (taxta uni, mineral to`ldirgichlar 
mikrokalsit) presskukunlar deyiladi, hamda taxta-ipli tuldirgichlar gazlama tola, 
iplar shishatolali iplar ko`rinishida bo`ladi. Agar to`ldiruvchilarda gazlama 
ishlatilsa fenol-plastlar tekstolitlar deyiladi, agar qog`oz bo`lsa, getinakslar deyiladi.

Download 1,92 Mb.