35
turlicha komleks xususiyatlariga ega. Shuningdek, yuqori fizik xususiyati ularga-100
dan+135°C gacha bo`lgan haroratda ishlashga imkon beradi.
Poliefirli shishaplastiklar- Bu shisha tolali tuldirgichlar (gazlama,
biriktirilgan iplar) va to`yingan poliefir saqichi asosida bog`lanuvchi materialdir.
2.
Termoreaktiv plastmassalar
Qiziganda avval yumshaydigan
va qisman suyuqlanadigan, so`ngra esa
suyuqlanmaydigan va erimaydigan holatga o`tuvchi plastmassalar
termoreaktiv
plastmassalar deyiladi. Ular erituvchilarda erimaydi. Bu plastmassalarni qayta
ishlab bo`lmaydi.
Avtomobil detallarini tayyorlash va ta’mirlashda ishlatiladigan ko’pgina
plastmassalar termîreaktivdir. Ular yelimlash xîssalari,
issiqqa va kimyoviy
ta’sirga chidamliligi yuqîriligi, uzilishga mustahkamligi yetarli darajada bo’lishi
kerak bo’lgan turli smîlalar asîsida îlinadi. Smîlalarga (bîg’lîvchi mîddalarga)
to’ldiruvchilar, qîtiruvchilar, plastikligini îshiruvchi birikmalar (plastifikatîrlar)
qo’shiladi. Bîg’lîvchi mîddalar va to’ldiruvchilarning issiqdan kengayish
kîeffitsenlari taxminan bir xil bo’lishi zarur. Faqat shundagina mexanik xîssalarga
ega bo’lgan material îlish mumkin. Îdatda plastmassalar 120-150
î
C gacha harîratda
ishlay îladi. Agar bîg’lîvchi mîdda sifatida kremniyîrganik smîlalar ishlatilsa,
termîreaktiv plastmassalar uzîq muddat 300-350
î
C harîratga, hattî 400
î
C
harîratgacha (qisqa vaqt) chidash berishi mumkin.
Termoreaktiv plastmassalarning quyidagi turlari mavjud:
Fenoplastpar. Bu plastmassning keng tarqalgan turlaridan biridir.
Fenolformaldegid smola asosida olinadi.
Fenolformaldegid smolasi
fenol va
farmal’degidning katalizator (ishqorli va kislotali) ishtirokida polikondensatsiya
reaksiyasi orqali olinadi.
n C
6
H
5
OH + n CH
2
O → (− C
6
H
4
OHCH
2
−)
n
+ H
2
O
Fenolplastlar tarkibiga turli to`ldiruvchi va tuldirgich mohiyati bilan
bog`langan kukunsimon, tolali, qatlamli materiallar kiradi.
36
Kukunsimon to`ldiruvchili fenoplastlar (taxta uni, mineral to`ldirgichlar
mikrokalsit)
presskukunlar deyiladi, hamda taxta-ipli
tuldirgichlar gazlama tola,
iplar shishatolali iplar ko`rinishida bo`ladi. Agar to`ldiruvchilarda gazlama
ishlatilsa fenol-plastlar tekstolitlar deyiladi, agar qog`oz bo`lsa, getinakslar deyiladi.
Kukunsimon to`ldiruvchili fenoplastlar (taxta uni, mineral to`ldirgichlar
mikrokalsit) presskukunlar deyiladi, hamda taxta-ipli tuldirgichlar gazlama tola,
iplar shishatolali iplar ko`rinishida bo`ladi. Agar to`ldiruvchilarda gazlama
ishlatilsa fenol-plastlar tekstolitlar deyiladi, agar qog`oz bo`lsa, getinakslar deyiladi.
