39
O’z o’zidan mоylanadigan pоdshipniklardan ko’prоq fоydalanilmоqda.
Ulardan fоydalanilganda vaqti-vaqtida mоylab turishga xоjat qоlmaydi, shuni
hisоbiga texnik xizmat ko’rsatishga kam mehnat sarflanadi. Paxtachilik, оziq-оvqat
mashinalarida bunday pоdshipniklarni bоshqa pоdshipniklar
bilan almashtirib
bo’lmaydi, chunki bu mashinalarda mahsulоtlarga mineral mоylar tegishiga yo’l
qo’yilmaydi. Ular antifriktsiоn plastmassalar (pоlikarbоmit, ftоrоplast va
bоshqalar) va to’ldirgich (grafit, mоlibden, silüfid) dan tayyorlanadi. Bunday
materiallardan tayyorlangan pоdshipniklar mоylanmaydi, lekin ularni xizmat
muddati ikki marta оrtiq. Mоylangan hоlda ishqalanish
kоeffitsentining juda
kichikligi
(taxminan
0,002)
bimetall
materiallaridan
tayyorlangan
pоdshipniklardan fоydalanishni ta’minlaydi. Ular ftоrоplast va mоlibden sulüfid
aralashmasi shimdirilgan brоnza qatlami bilan qоplangan po’lat asоsida tashkil
tоpgan. So’ngi yillarda g’alla va bоshqa kоmbaynlarga bukdan yasalgan sirpanish
pоdshipniklari o’rniga antifriktsiоn yog’оch plastik DKV - A-FB25 dan yasalgan
pоdshipniklar qo’yilmоqda.
Kukunsimon polimerlardan buyum shakllash - ichi bo'sh buyumlar ishlab
chiqarish usulidir. Buning uchun termoplast polimer kukun yoki pasta holida
bo'lishi kerak. Shakllash quyidagi operatsiyalardan iborat:
aniq bir miqdordagi
polimer metalldan yasalgan ichi bo'sh qolipga solinadi, uning og'zini bekitib,
aylantiriladi. Qolip polimerning suyuqlanish haroratigacha qizdiriladi. Metall qolip
aylanganda polimer material bir tekisda ichki yuzaga taqsimlanadi, zichlashadi va
aniq qalinlikda monolit qoplama hosil qiladi. Bunda suyuqlanma markazdan
qochma kuch va adgeziya tufayli qolipga yopishadi. Sovitilgandan keyin qolip
ochiiadi va ichi bo'sh tayyor buyum olinadi. Rotatsion shakllash usuli bilan ichi
bo'sh buyum olish, boshqa usullarga qaraganda quyidagi afzalliklarga ega:
- katta o'lchamli buyumlar olish mumkin;
- buyum qalinligi deyarli bir xil;
-
chiqindi deyarli chiqmaydi;
- buyumda qoldiq kuchlanish beradi;
- moslama va uskuna narxi arzon;
40
- iqtisodiy samaradorligi yuqori.
Bu usulning kamchiliklari quyidagilardan iborat:
- shakllash vaqti uzoq;
- buyum materialining zichligi kam;
buyum o'lchamlari to'la aniq emas.
Bu usul bilan buyum olish uchun quyidagi termoplastlar (pasta holida):
polivinilxlorid, past va yuqori zichlikka ega bo'lgan polietilen va ularning
aralashmasi; uglerod kukuni bilan to'ldirilgan polietilen, poliamidlar ishlatiladi.
Olinadigan buyumlarning eng katta hajmi 500 L, devorining qalinligi 16
mm gacha bo'lishi mumkin. Puflash orqali shakllash. Termoplastlardan
ekstruziyalash (yoki bosim ostida quyish) orqali «yeng» qolipda zagotovka olib,
uni puflash orqali ichi bo'sb buyum olish - puflab shakllash deb ataladi (9-rasm).
