Book · April 020 citations reads 71 author

47 
Ekstruziyalash uchun material granula holatida mashina bunkeri orqali 
isitiladigan silindrga tushadi. U yerdan oquvchan holatga o'tgan issiq material 
aylanib turuvchi shnek vositasida oldinga surilib, mashinaning bosh qismiga 
o'rnatilgan qolip orqali siqib chiqariladi. Demak, ekstruderning vazifasi polimerni 
silindr bo'ylab siljishi, uning yumshashi va gomogenlashishga o'tishini ta'minlash, 
undan tashqari silindr ichida gidrostatik bosim paydo qilishdan iborat. Bosim 
polimer oqishi va uning kallak orqali shaklga aylanishi uchun xizmat qiladi. 
Isitiladigan silindr, chervyak singari, shartli ravishda uch zonaga bo'linadi: 
1-zona - granulaning silindrga tushishi hamda uni oldinga siljishi va 
zichlashish zonasi. 
2-zona - siqish zonasi, bu zonada polimer sekin-asta issiqlik ta'sirida 
yumshaydi va plastiklanadi. Jarayon berilayotgan issiqlik va materialning ichki 
ishqalanishi natijasida. hosil bo'ladigan issiqlik tufayli amalga oshadi. 
Polimerlar suyuqlanganda hajmi kamayadi, shu tufayli bu zonada chervyak 
kanalining chuqurligi kamayib borishi reja-lashtirilgan.
3-zona - me'yorlash deb ataladi. Bunda butun chervyak-vint kanali bo'ylab 
suyuqlangan polimer bo'ladi va bu suyuqlanma qolipga siqib chiqarib beriladi. 
Ekstruziyalashning texnologik parametria™. Bularga quyidagilar kiradi: 
silindrda va kallakdagi suyuqlanmaning harorati; suyuqlanmaning kallakdagi 
bosimi, shnekning aylanish tezligi (chastotasi). 
Optimal rejimni belgilashda termoplastning turi, uning molekular massasi, 
kompozitsiya tarkibi, buyumning o'lchami va shakli, foydalanilayotgan uskuna 
turlari va hokazolami hisobga olish kerak. 
Kabellar, elektr tokini o'tkazuvchi simlarni izolatsiya qilishda ekstruderlarni 
shakllovchi kallagi boshqacha konstruksiyaga ega, ya'ni vkladishli bo'ladi. 
Murakkab profilga ega bo'lgan buyumlarni olishda suyuqlanmaga katta 
qarshilik ko'rsata oladigan kallaklar qo'llaniiadi. 
Polivinilxlorid asosida tayyorlangan kompozitsiyadan ikki shnekli ekstruder 
yordamida qattiq quvurlar oiinadi. Bu quvurlar viniplast quvurlar deb ham aytiladi. 
PoJietilenga nisbatan PVX kompozitsiyasidan olinadigan quvurlarda ekstruziya 

48 
harorati boshqacha bo'lishi bilan ham farq qiladi. Shuni ham eslatib o'tish kerakki, 
viniplast quvurlaraing issiqlik o'tkazuvchanhgi po'lat quvurlarnikiga qaraganda 
400 marta kam. Shuning uchun ham bunday quvurlaming tashqi devorlarida suv 
tomchilari hosil bo'lmaydi. 
Agar polietilendan olinadigan quvurlarni ekstruderdan chiqayotgan 
qovushqoq-oquvchan holatda 200°C dan ortiq ushlab turish mumkin bo'lsa, PVX 
dan olinadigan quvurlar uchun 170— 180°C dan ortmasligi kerak, chunki PVX 
ning termik turg'unligi poli-etilenga nisbatan ancha past. 
Polietilen va poliprolipendan quvurlar olishda (ayniqsa, tashqi vodoprovod 
tarmoqlari uchun ishlatiladigan quvurlar) tarkibiga (granulaga) 2-2,5% miqdorida 
yorug'lik stabilizatorlari - qurum qo'shiladi. 

Download 1,92 Mb.