|
Dasturlash tillari haqida umumiy ma’lumot
|
| bet | 4/27 | | Sana | 29.05.2024 | | Hajmi | 1,08 Mb. | | #256320 |
Bog'liq Nosirjonov S Delphi dasturlash tili Dasturlash tillari haqida umumiy ma’lumot.
1.1.1-jadval
Til
|
Yaratilgan
yili
|
Mualliflar
|
Tashkilot, firma
|
Ada
|
1979-80
|
Jean Ichbian
|
Cii-Honeywell (Fransiya)
|
ARL
|
1961-1962
|
Kenneth Iverson, Adin Falkoff
|
IBM
|
DELPHI
|
1995
|
Chаk (Chuck) vа Dеnni
(Danny)
|
Borland
|
BASIC
|
1964-1965
|
JohnKemeny, Thomas Kurtz
|
Dartmouth Colleje
|
C
|
1972-1973
|
Dennis Ritchie
|
Bell Laboratories
|
C
|
1980
|
Bjarne Strostrup
|
Bell Laboratories
|
FORTRAN
|
1950-1958
|
John Backus
|
IBM
|
HTML
|
1989
|
Tim Berners-Li
|
CERN, Jeneva
|
LOGO
|
1968-70
|
Seymour Papert
|
MassachusetS Institute
of Techn.
|
Pascal
|
1967-1971
|
Niklaus Wirth
|
Federal Institute of
Technology (Shveytsariya)
|
SIMULA
|
1967
|
Ole-Yoxan
Dal, Kristen Nigaard
|
Norvegiya XM
|
Java
|
1995
|
Djeyms Gosling
|
Sun Microsystems
|
Algoritm tushunchasi.
Yuqorida qayd qilganimizdek, qo‘yilgan biror masalani EHMda yechish uchun, avval uning matematik modelini, keyin algoritmini va dasturini tuzish kerak bo‘ladi. Bu uchlikda algoritm bloki muhim ahamiyatga ega. Endi algoritm tushunchasining ta’rifi va xossalarini bayon qilamiz.
Algoritm bu oldimizga qo‘yilgan masalani yechish zarur bo‘lgan amallar ketma-ketligidir.
Masalan kvadrat tenglamani yechish uchun quyidagi amallar ketma-ketligi zarur bo‘ladi:
a, b, c- koeffitsientlar berilgan bo‘lsin;
berilgan a, b, c- koeffitsientlar yordamida diskrimenant
Db2-4ac hisoblanadi;
D>0 bo‘lsa,
x1 , 2
b
/ 2 * a ;
D<0 bo‘lsa haqiqiy yechimi yo‘q.
Misol sifatida yana berilgan a, b, c tomonlari bo‘yicha uchburchakning yuzasini Geron formulasi bo‘yicha hisoblash masalasini ko‘rib o‘taylik:
a, b,c –uchburchakning tomonlari uzunliklari;
Algoritmning asosiy xossalari
Algoritmning beshta asosiy xossasi bor.
Diskretlilik (Cheklilik). Bu xossaning mazmuni algoritmlarni doimo chekli qadamlardan iborat qilib bo‘laklash imkoniyati mavjudligida. Ya’ni uni chekli sondagi oddiy ko‘rsatmalar ketma-ketligi shaklida ifodalash mumkin. Agar kuzatilayotgan jarayonni chekli qadamlardan iborat qilib qo‘llay olmasak, uni algoritm deb bo‘lmaydi.
Tushunarlilik. Biz kundalik hayotimizda berilgan algoritmlar bilan ishlayotgan elektron soatlar, mashinalar, dastgohlar, kompyuterlar, turli avtomatik va mexanik qurilmalarni kuzatamiz.
Ijrochiga tavsiya etilayotgan ko‘rsatmalar, uning uchun tushunarli mazmunda bo‘lishi shart, aks holda ijrochi oddiygina amalni ham bajara olmaydi. Undan tashqari, ijrochi har qanday amalni bajara olmasligi ham mumkin.
Har bir ijrochining bajarishi mumkin bo‘lgan ko‘rsatmalar yoki buyruqlar majmuasi mavjud, u ijrochining ko‘rsatmalar tizimi (sistemasi) deyiladi. Demak, ijrochi uchun berilayotgan har bir ko‘rsatma ijrochining ko‘rsatmalar tizimiga mansub bo‘lishi lozim.
Ko‘rsatmalarni ijrochining ko‘rsatmalar tizimiga tegishli bo‘ladigan qilib ifodalay bilishimiz muhim ahamiyatga ega. Masalan, quyi sinfning a’lochi o‘quvchisi "son kvadratga oshirilsin" degan ko‘rsatmani tushinmasligi natijasida bajara olmaydi, lekin "son o‘zini o‘ziga ko‘paytirilsin" shaklidagi ko‘rsatmani bemalol bajaradi, chunki u ko‘rsatma mazmunidan ko‘paytirish amalini bajarish kerakligini anglaydi.
Aniqlik. Ijrochiga berilayotgan ko‘rsatmalar aniq mazmunda bo‘lishi zarur. Chunki ko‘rsatmadagi noaniqliklar mo‘ljaldagi maqsadga erishishga olib kelmaydi. Odam uchun tushunarli bo‘lgan "3-4 marta silkitilsin", "5-10 daqiqa
qizdirilsin", "1-2 qoshiq solinsin", "tenglamalardan biri yechilsin" kabi noaniq ko‘rsatmalar robot yoki kompyuterni qiyin ahvolga solib qo‘yadi.
Bundan tashqari, ko‘rsatmalarning qaysi ketma-ketlikda bajarilishi ham muhim ahamiyatga ega. Demak, ko‘rsatmalar aniq berilishi va faqat algoritmda ko‘rsatilgan tartibda bajarilishi shart ekan.
Ommaviylik. Har bir algoritm mazmuniga ko‘ra bir turdagi masalalarning barchasi uchun ham o‘rinli bo‘lishi kerak. Ya’ni masaladagi boshlang‘ich ma’lumotlar qanday bo‘lishidan qat’iy nazar algoritm shu xildagi har qanday masalani yechishga yaroqli bo‘lishi kerak. Masalan, ikki oddiy kasrning umumiy mahrajini topish algoritmi, kasrlarni turlicha o‘zgartirib bersangiz ham ularning umumiy mahrajlarini aniqlab beraveradi. Yoki uchburchakning yuzini topish algoritmi, uchburchakning qanday bo‘lishidan qat’iy nazar, uning yuzini hisoblab beraveradi.
Natijaviylik. Har bir algoritm chekli sondagi qadamlardan so‘ng albatta natija berishi shart. Bajariladigan amallar ko‘p bo‘lsa ham baribir natijaga olib kelishi kerak. Chekli qadamdan so‘ng qo‘yilgan masala yechimga ega emasligini aniqlash ham natija hisoblanadi. Agar ko‘rilayotgan jarayon cheksiz davom etib natija bermasa, uni algoritm deb atay olmaymiz.
|
| |
