|
Boshlang‘ich sinflarda "Fe’l" so‘z turkumini o‘rgatishda ahamiyatli jihatlarini o‘rganish
|
| bet | 2/3 | | Sana | 30.05.2024 | | Hajmi | 6,83 Mb. | | #257430 |
Bog'liq Atom kurs ishi slayd2-sinfda fe’l ustida ishlash
Suhbat jarayonida o‘quvchilar o‘qituvchi raxbarligida fe’llarni surog‘i bilan yozib boradilar. Masalan, nima qildi? - so‘zladi, tushuntirdi; nima qildilar?- tingladilar, yozdilar; nima qilyapti? - tushuntirayapti, surayapti, tinglayapti; nima qilayaptilar? - javob berayaptilar, yozayaptilar, tinglayaptilar; nima qiladi? - tekshiradi, quradi; nima qiladilar?- ishlaydilar, bajaradilar, yozadilar. Suhbat va o‘quvchilar aytgan gaplardan birini gap bo‘lagi jihatdan tahlil qilish asosida xulosa chiqariladi: nima qildi? nima qilayapti? nima qiladi? Kabi so‘roqlarga javob bo‘lib, predmet harakatini bildirgan so‘zlar fe’l deyiladi.
Bolalarni so‘roq berish bilan holat bildiradigan uxlayapti, o‘ynayapti, faxrlanadi kabi fe’llarni ham tanlashga o‘rgatib borish muhim ahamiyatga ega. Bunday mashqlar o‘quvchilarda predmet haraqatini keng ma’noda tushunish ko‘nikmasini shakllana boshlashiga yordam beradi. Dastur o‘quvchilarda so‘zlarga so‘roq berib, ularni bir-biridan farqlash ko‘nikmasini shakllantirish ni talab etadi. Buning uchun o‘qituvchi fe’lning har xil formalaridan foydalanib, maxsus mashqlar o‘tkazadi. Nima? so‘rog‘iga javob bo‘lgan so‘z bilan nima qildi? {nima qilyapti? Nima qiladi?) so‘rog‘iga javob »; bo‘lgan so‘zlar taqqoslanadi: nima? so‘rog‘iga javob bo‘lgan so‘zlar guruhi predmet bildirishi, nima qildi? so‘rog‘iga javob bo‘lgan so‘zlar esa predmet harakatini bildirishi aniqlanadi
02
Taqqoslash usulida ot va fe’lni ajratishga o‘rgatadi. Ularning nutqda bir-biriga ta’sir etishini aniqlashga imkon beradi. Fe’lga so‘roq berishga o‘rgatish yuzaki bo‘lmasligi o‘quvchilar harakat bir kishi tomonidan bajarilsa, nima qildi? nima qilyapti? nima qilmoqchi? So‘roqlarini, ikki va undan ortiq kishi tomonidan bajarilsa, nima qilmoqchilar?, nima qildilar?, nima qilyaptilar? So‘roqlarni berishni bilishlari zarur.
Fe‘l
Boshlang‘ich sinflarda “Fe’l” mavzusi 1 – sinfdan boshlab o‘tiladi. Mazkur mavzuga sinfda (so‘zlarning ma’nosi) mavzusida to‘xtalgan bo‘lib, mazkur mavzuga jami 23 soat ajratilgan bo‘lib, bunda qo‘yilgan bilim ko‘nikma va malakalar quyidagilardan iborat.o‘quv yilining oxiriga kelib o‘quvchi quyidagilarni bilishi kerak. So‘zlarning ma’nolariga ko‘ra guruhlanishi. Ko‘nikmalarni egallashni kerak; talaffuzi va yozilishi mos bo‘lgan so‘zlarni to‘g‘ri yoza olishi. Malakalarga ega bo‘lish kerak: namunali matnni grafik talablar asosida ko‘chirib yozish.[1]
Fikr bayonida adabiy tilda faol qo‘llaniladigan fe’llardan foydalanish. 2 – 3 so‘zli 4 – 5 gapni eshitib yozish. 2 – sinfda “Fe’l” mavzusi huddi 1 – sinfdagidek so‘z mavzusi o‘tiladi. Bu mavzuga 2 – sinfda 54 soat ajratiladi. o‘quvchilar bilan, bilim ko‘nikma va malakasiga qo‘yilgan talablar quyidagilar:
Fe‘l
So‘zlar yordamida gap tuzish va yozilishni. Berilgan mavzuga doir gap tuza olishni: o‘quvchi quyidagilarni uddalay olishi zarur. So‘zni, gapni va matnni, harflarni tushirib qoldirmay, ortiqchasini qo‘shmay, o‘rnini almashtirmay husni xat qoidalariga rioya qilgan holda ko‘chirib va eshitib to‘g‘ri yozish. 4 – 5 bo‘g‘inli so‘zlarning bir yo‘lga sig‘may qolgan qismini keyingi yo‘lga bo‘g‘inlab ko‘chirish;
kitob, maktab, oftob, odob, ozod kabi so‘zlar oxirida kelgan b va d yozilishini;
farzand, xursand, baxt, do‘st kabi o‘quvchi nutqida ko‘p uchraydigan so‘zlarga so‘roq bera olishni va shu so‘z nimani bildirishini;
fe’l mavzusiga oid 2 – 3 gap tuza olish va uni yozilishi;
rasmlar asosida 5 – 6 fe’l qatnashgan gap tuza olish va uni yoshni;
3 sinfda fe’l “so‘z turkumlari” sifatida o‘rgatilib, o‘quvchining bilim, ko‘nikma va malakasiga qo‘yiladigan talablar quyidagilardan iborat. Fe’l bo‘lishli va bo‘lishsiz fe’llarni, fe’l yasovchi qo‘shimchalarni. Ko‘nikmalarni egallashi kerak.
|
| |
